Amblyopia

Penyakit amblyopia menjejaskan sehingga 3-4% kanak-kanak di seluruh dunia, menjadikannya salah satu masalah penglihatan yang paling biasa di kalangan orang muda. Keadaan ini, biasanya dikenali sebagai mata malas amblyopia, berkembang apabila otak dan mata berhenti bekerja bersama dengan betul. Otak mula bergantung lebih banyak pada satu mata sambil mengabaikan isyarat dari mata yang lain, mengakibatkan penurunan penglihatan pada mata yang lemah. Mari kita fahami punca, gejala, dan pilihan rawatan amblyopia mata malas untuk membantu ibu bapa dan penjaga membuat keputusan sedar tentang kesihatan mata anak mereka.

Apakah Amblyopia?

Amblyopia adalah keadaan penglihatan yang serius yang berlaku apabila otak dan mata gagal berfungsi dengan betul. Keadaan ini biasanya menjejaskan satu mata, walaupun dalam kes yang jarang berlaku, ia boleh menjejaskan kedua-dua mata. Apabila kanak-kanak mengalami amblyopia, otak mereka secara beransur-ansur berhenti mengenali isyarat dari mata yang terjejas, yang membawa kepada penurunan penglihatan pada mata itu.

Keadaan ini berkembang semasa awal kanak-kanak, biasanya dari lahir hingga umur 7 tahun, dan boleh menjadi lebih teruk jika tidak dirawat. Pada kanak-kanak dengan amblyopia, otak mula bergantung lebih banyak pada mata yang lebih kuat sambil mengabaikan isyarat visual dari mata yang lemah. Ini mewujudkan perbezaan ketara dalam kualiti penglihatan antara kedua-dua mata.

Punca dan Faktor Risiko Amblyopia (Mata Malas)

Beberapa keadaan boleh menghalang mata kanak-kanak daripada membentuk imej yang jelas dan fokus, yang membawa kepada perkembangan ambliopia. Penyebab ambliopia primer boleh dikategorikan kepada tiga jenis utama:

• Strabismus (Ketidakseimbangan Otot): Apabila mata tidak sejajar dengan betul, dengan sebelah mata menoleh ke dalam, ke luar, ke atas atau ke bawah. Penyelewengan ini menghantar imej yang bercanggah ke otak, menyekat penglihatan dari mata yang tidak sejajar.
• Ralat biasan: Perbezaan yang ketara dalam penglihatan antara kedua-dua mata, termasuk:
  • Rabun dekat (miopia)
  • rabun jauh (hiperopia)
  • Astigmatisme (bentuk kornea tidak teratur)
• Ketidakmampuan: Tersumbat fizikal penglihatan, seperti kawasan mendung dalam kanta (katarak) atau masalah dengan kornea, menghalang perkembangan penglihatan yang jelas.
• Keadaan Mata Struktur: Beberapa keadaan mata boleh menjejaskan fungsi mata kanak-kanak, mengakibatkan penglihatan kabur dan ambliopia. Ini termasuk ptosis (kelopak mata yang layu), masalah kornea, dan katarak.  

Beberapa faktor meningkatkan peluang untuk membangunkan amblyopia. Ini adalah:

• Kanak-kanak yang dilahirkan pramatang atau dengan berat lahir rendah (kurang daripada 2,500 gm) 
• Mempunyai ahli keluarga biologi yang mempunyai masalah mata dan penglihatan 
• Kanak-kanak yang mengalami kelewatan perkembangan 

Gejala Amblyopia

Mengesan simptom keadaan mata amblyopia boleh menjadi mencabar, kerana ramai kanak-kanak tidak mengadu tentang masalah penglihatan. Kanak-kanak dengan ambliopia mungkin menunjukkan pelbagai gejala fizikal dan tingkah laku:

• Kerap terlanggar objek, terutamanya pada sebelah badan mereka
• Selalu juling atau menutup sebelah mata
• Mencondongkan kepala secara konsisten apabila melihat objek
• Menyilangkan mata yang ketara
• Terkulai sebelah kelopak mata
• Kesukaran dengan persepsi mendalam
• Koordinasi tangan-mata yang lemah
• Kerap tersandung atau jatuh
• Berkelip atau menggosok mata yang berlebihan
• Aduan kerap sakit kepala

Komplikasi

Ambliopia yang tidak dirawat boleh membawa kepada komplikasi jangka panjang yang ketara yang melampaui masalah penglihatan. Apabila tidak terurus, keadaan ini boleh mengakibatkan kehilangan penglihatan kekal, terutamanya jika mata yang lebih kuat menjadi cedera atau mengalami keadaan lain seperti katarak.

Kesan amblyopia meluas ke dalam pelbagai aspek kehidupan seharian. Orang yang mengalami ambliopia yang tidak dirawat selalunya mengalami:

• Mengurangkan persepsi kedalaman yang menjejaskan sukan dan pemanduan
• Kesukaran dengan aktiviti membaca dan pendidikan
• Had dalam pilihan kerjaya
• Cabaran dalam melaksanakan tugasan terperinci
• Peningkatan risiko kehilangan penglihatan lengkap
• Masalah dengan interaksi sosial
• Tekanan dan kebimbangan yang meningkat menyebabkan hubungan keluarga renggang. 

Diagnosa

Proses diagnostik termasuk beberapa ujian utama:

• Ujian Ketajaman Penglihatan: Pemeriksaan mata tradisional "20/20" menggunakan carta abjad untuk kanak-kanak yang lebih tua yang boleh membaca
• Retinoskopi: Ujian khusus menggunakan retinoskop untuk mengukur cara cahaya memantul dari retina
• Ujian Penutup: Selang seli antara menutup setiap mata untuk memerhati tindak balas kanak-kanak
• Ujian Prisma: Mengukur salah jajaran mata menggunakan alat berbentuk prisma
• Ujian Refleks Merah: Memeriksa bagaimana cahaya memantul dari belakang mata
• Retinoskopi: pakar memancarkan pancaran cahaya ke mata kanak-kanak (yang belum boleh bercakap atau membaca) dan memerhati bagaimana ia memantul dari retina. 

Rawatan untuk Amblyopia

Kunci kepada rawatan yang berjaya terletak pada permulaan awal dan mengekalkan konsistensi sepanjang tempoh rawatan yang ditetapkan. Penyelidikan menunjukkan bahawa kanak-kanak yang menerima rawatan sebelum umur tiga tahun mempunyai peluang 70% lebih rendah untuk mengalami sisa ambliopia berbanding mereka yang memulakan rawatan kemudian.

Pilihan rawatan utama termasuk:

• Kacamata Pembetulan: Cermin mata atau kanta sentuh menangani ralat biasan yang mendasari dan selalunya berfungsi sebagai rawatan pertama
• Terapi Oklusi: Menggunakan penutup mata pada mata yang lebih kuat selama 2-6 jam setiap hari untuk menguatkan mata yang lemah
• Titik Mata Atropin: Digunakan pada mata yang lebih kuat untuk mengaburkan penglihatan buat sementara waktu, menggalakkan penggunaan mata yang lemah
• Penapis Bangerter: Penapis khas yang dipasang pada kanta cermin mata yang mengurangkan penglihatan pada mata yang lebih kuat
• Terapi Penglihatan: Latihan yang ditetapkan untuk meningkatkan kemahiran visual dan koordinasi mata
• Terapi berasaskan permainan: Mereka menggunakan tablet dan program komputer khusus. Kaedah inovatif ini telah menunjukkan hasil yang memberangsangkan, terutamanya dalam meningkatkan pematuhan rawatan di kalangan kanak-kanak.

Bila Berjumpa Doktor

Pakar oftalmologi mengesyorkan pemeriksaan mata komprehensif pertama pada usia 3 tahun, walaupun pemeriksaan awal adalah penting jika masalah penglihatan disyaki atau jika terdapat sejarah keluarga penyakit mata. Perhatian perubatan segera diperlukan jika ibu bapa menyedari:

• Mata anak mereka melayang selepas beberapa minggu pertama kehidupan
• Perubahan dalam tingkah laku visual atau kejelasan kanak-kanak
• Bertambah memihak kepada sebelah badan mereka
• Mengurangkan keyakinan dalam pergerakan
• Mengeliat atau kedudukan kepala yang luar biasa semasa melihat objek

pencegahan

Pakar oftalmologi menekankan beberapa langkah penting yang boleh diambil oleh ibu bapa dan penjaga untuk melindungi penglihatan anak-anak mereka:

• Jadualkan pemeriksaan mata yang komprehensif bermula dari usia awal
• Mengekalkan temu janji susulan yang konsisten dengan pakar mata
• Ikut pelan rawatan tepat seperti yang ditetapkan
• Pantau perkembangan penglihatan semasa tempoh pertumbuhan yang penting
• Laporkan sebarang perubahan dalam penglihatan atau penjajaran mata dengan segera
• Pastikan kanak-kanak memakai cermin mata pembetulan yang ditetapkan secara konsisten

Tempoh kritikal untuk perkembangan penglihatan berlaku semasa beberapa tahun pertama kehidupan, berlanjutan sehingga awal kanak-kanak. Pada masa ini, otak membentuk sambungan penting untuk pemprosesan visual. Jika amblyopia tidak dirawat dalam tempoh ini, gangguan penglihatan menjadi kekal, dengan ketara menjejaskan kualiti hidup kanak-kanak.

Kesimpulan

Amblyopia berdiri sebagai cabaran penglihatan penting yang menjejaskan kanak-kanak di seluruh dunia, tetapi kemajuan perubatan menawarkan harapan untuk rawatan yang berjaya. Ibu bapa memainkan peranan penting dalam mengenal pasti tanda amaran awal dan mendapatkan rawatan perubatan yang sewajarnya. Kesan keadaan ini melangkaui penglihatan, menjejaskan perkembangan pendidikan, interaksi sosial dan aktiviti harian, menjadikan perhatian segera penting untuk kesejahteraan keseluruhan kanak-kanak. Pemeriksaan mata yang kerap, pemantauan yang teliti, dan pematuhan rawatan yang konsisten mewujudkan laluan terbaik ke arah penglihatan yang lebih baik dan hasil kehidupan yang lebih baik untuk kanak-kanak yang mengalami ambliopia. Ibu bapa harus ingat bahawa walaupun perjalanan mungkin kelihatan mencabar, bimbingan dan sokongan perubatan yang betul boleh membawa kepada peningkatan penglihatan yang ketara untuk anak mereka.

Soalan Lazim

1. Seberapa biasa amblyopia?

Penyelidikan menunjukkan bahawa amblyopia menjejaskan kira-kira 4.3% kanak-kanak di seluruh dunia. Keadaan ini menunjukkan prevalens yang lebih tinggi sedikit pada lelaki (1.40%) berbanding wanita (1.24%). Statistik ini menjadikan amblyopia sebagai salah satu punca utama gangguan penglihatan pada kanak-kanak di bawah umur 15 tahun.

2. Bagaimanakah mata malas menjejaskan penglihatan?

Amblyopia mencipta perbezaan ketara dalam kualiti penglihatan antara kedua-dua mata. Pengalaman mata yang terjejas:

• Pengurangan ketajaman penglihatan
• Persepsi kedalaman berkurangan
• Kesukaran dengan tugas motor halus
• Penglihatan binokular terjejas

3. Bolehkah amblyopia dibetulkan?

Amblyopia boleh dibetulkan dengan rawatan yang betul. Kadar kejayaan berbeza-beza dan bergantung pada umur diagnosis dan permulaan rawatan. 53% kanak-kanak berumur 7-12 tahun menunjukkan peningkatan dengan rawatan, manakala 47% remaja berumur 13-17 juga mengalami peningkatan penglihatan.

4. Berapakah had umur untuk amblyopia?

Walaupun tiada had umur yang ketat untuk rawatan, keberkesanan biasanya memuncak semasa zaman kanak-kanak awal. Rawatan menunjukkan hasil yang optimum apabila dimulakan sebelum umur 7 tahun, walaupun penambahbaikan boleh dilakukan melalui masa remaja dan, dalam beberapa kes, walaupun dewasa.

5. Bilakah terlambat untuk merawat mata malas?

Penyelidikan baru-baru ini mencabar tanggapan tradisional tentang umur pemotongan rawatan yang ketat. Kajian menunjukkan peningkatan penglihatan yang bermakna boleh berlaku walaupun pada remaja dan dewasa, walaupun tempoh rawatan mungkin lebih lama dan keputusan kurang dramatik berbanding kanak-kanak kecil.

6. Adakah mata malas boleh hilang?

Amblyopia tidak sembuh secara spontan tanpa rawatan. Walau bagaimanapun, peningkatan penglihatan yang ketara boleh dicapai dengan campur tangan perubatan yang betul dan pematuhan yang konsisten terhadap rawatan yang ditetapkan. Keadaan ini memerlukan pengurusan profesional untuk hasil yang berjaya.

Dr Neelu Mundhala

Pasukan Perubatan CARE

1