Diabetes Insipidus

Walaupun berkongsi sebahagian daripada namanya dengan diabetes mellitus yang lebih dikenali, diabetes insipidus adalah keadaan yang sama sekali berbeza yang mempengaruhi cara badan menguruskan keseimbangan air. Panduan ini menerangkan diabetes insipidus, pelbagai jenis, gejala, punca dan rawatan yang tersedia. 

Apakah Diabetes Insipidus?

Diabetes insipidus adalah keadaan yang jarang berlaku yang mengganggu keupayaan tubuh untuk mengekalkan keseimbangan cecair yang betul. Gangguan ini menyebabkan individu yang terjejas menghasilkan sejumlah besar air kencing, kadangkala sehingga 15-20 liter sehari, berbanding 800-2,000 mililiter biasa.

Hormon antidiuretik (ADH), juga dikenali sebagai vasopressin, adalah di tengah-tengah keadaan ini. Hormon penting ini dihasilkan dalam hipotalamus otak dan disimpan dalam kelenjar pituitari. Apabila berfungsi dengan betul, ADH membantu buah pinggang mengimbangi paras cecair dengan mengawal jumlah air yang kembali ke aliran darah selepas penapisan.

Proses ini berfungsi seperti berikut:

• Buah pinggang menapis darah untuk membuang sisa
• Kebanyakan cecair yang ditapis biasanya kembali ke aliran darah
• ADH memberi isyarat kepada buah pinggang untuk menjimatkan air
• Sebilangan kecil cecair keluar sebagai air kencing

Dalam diabetes insipidus, sama ada badan tidak menghasilkan cukup atau buah pinggang tidak menggunakan ADH dengan cekap, mengganggu proses ini dan meningkatkan jumlah air kencing.

Apakah Jenis Diabetes Insipidus?

Empat jenis utama termasuk:

• Diabetes Insipidus Pusat: Jenis yang paling biasa, berlaku apabila badan tidak menghasilkan hormon antidiuretik (ADH) yang mencukupi
• Diabetes Insipidus Nefrogenik: Keadaan nefro di mana buah pinggang tidak bertindak balas dengan betul kepada ADH walaupun tahap hormon normal
• Diabetes Insipidus Dipsogenik: Disebabkan oleh kerosakan pada mekanisme kehausan otak
• Diabetes Insipidus Gestational: Keadaan sementara yang jarang berlaku yang boleh berkembang semasa mengandung

Gejala Diabetes Insipidus

Gejala diabetes insipidus yang paling menonjol termasuk:

• Membuang sejumlah besar air kencing pucat atau tidak berwarna (3-20 liter setiap hari)
• Rasa dahaga yang melampau, terutamanya untuk minuman sejuk
• Kencing manis yang kerap, termasuk pada waktu malam
• Keletihan dan kelemahan yang tidak dapat dijelaskan
• Sakit otot dan ketidakselesaan umum
• Kepekatan air kencing yang rendah

Punca Diabetes Insipidus

Penyebab utama diabetes insipidus berpunca daripada masalah dengan hormon antidiuretik (ADH), juga dikenali sebagai vasopressin, yang membantu mengawal paras cecair badan. 

Diabetes insipidus pusat berlaku disebabkan oleh:

• Pembedahan otak komplikasi
• Kecederaan kepala, terutamanya patah tulang tengkorak basal
• Tumor yang menjejaskan hipotalamus atau kelenjar pituitari
• Reaksi autoimun merosakkan sel penghasil hormon
• Mutasi gen yang diwarisi pada kromosom 20

Untuk Diabetes nefrogenik insipidus, pencetus utama termasuk ubat-ubatan seperti litium dan tetrasiklin, bersama-sama dengan pelbagai keadaan perubatan. Jenis keturunan terhasil daripada mutasi dalam dua gen tertentu: AVPR2 (90% daripada kes) dan AQP2 (10% daripada kes).

Diabetes insipidus dipsogenik berkembang daripada kerosakan hipotalamus akibat daripada pembedahan, jangkitan, atau kecederaan kepala. Masalah kesihatan mental, termasuk skizofrenia & gangguan obsesif-kompulsif (OCD), juga boleh menyumbang kepada perkembangannya.

Diabetes insipidus semasa mengandung, keadaan sementara semasa kehamilan, berlaku apabila plasenta menghasilkan enzim berlebihan yang memecahkan ADH. Wanita yang membawa berbilang bayi menghadapi risiko yang lebih tinggi disebabkan peningkatan tisu plasenta.

Faktor-faktor risiko

Beberapa faktor utama menyumbang kepada peningkatan risiko diabetes insipidus:

• Sejarah keluarga: Orang yang mempunyai saudara mara yang menghidap diabetes insipidus menghadapi risiko yang lebih tinggi disebabkan kecenderungan genetik
• Prosedur Perubatan: Mereka yang telah menjalani pembedahan otak atau mengalami kecederaan kepala yang ketara
• Penggunaan ubat: Individu yang mengambil ubat tertentu, terutamanya diuretik, yang menjejaskan fungsi buah pinggang
• Isu Metabolik: Orang yang mempunyai paras darah yang tidak normal, khususnya:
  • Tahap kalsium yang tinggi
  • Tahap kalium rendah
• Faktor lain: 
  • Kehamilan berganda 
  • Wanita yang mengalami komplikasi berkaitan hati semasa kehamilan, seperti praeklampsia dan sindrom HELLP

Komplikasi Diabetes Insipidus

Dehidrasi, komplikasi yang paling ketara, berlaku apabila badan kehilangan jumlah cecair yang berlebihan yang tidak dapat diganti dengan cepat. Orang yang menghidap diabetes insipidus yang tidak dirawat mungkin mengalami gejala dehidrasi ini:

• Keletihan dan kelemahan yang melampau
• Pusing atau kesedihan
• Mulut kering dan bibir
• Ciri-ciri wajah cekung
• Kekeliruan dan kerengsaan
• Jampi pengsan
• Loya

Ketidakseimbangan elektrolit menimbulkan satu lagi risiko serius, menjejaskan mineral penting seperti natrium dan kalium dalam darah. Apabila tahap ini terganggu, pesakit mungkin mengalami kelemahan, kehilangan selera makan, dan kekeliruan. Ketidakseimbangan ini boleh menyebabkan degupan jantung tidak teratur dan komplikasi kardiovaskular lain jika tidak ditangani dengan segera.

Diagnosis Diabetes Insipidus

• Ujian Kekurangan Air: Asas diagnosis diabetes insipidus ialah ujian kekurangan air, yang membantu doktor memahami bagaimana tubuh pesakit menguruskan keseimbangan cecair. Semasa ujian yang diawasi dengan teliti ini, pesakit menahan diri daripada meminum sebarang cecair selama beberapa jam sementara doktor memantau:
  • Keluaran dan kepekatan air kencing
  • Perubahan berat badan
  • Tahap natrium darah
  • Tindak balas terhadap pentadbiran vasopressin
• Ujian Tambahan: Doktor juga menjalankan prosedur diagnostik tambahan untuk menolak keadaan lain dengan gejala yang sama. Ini termasuk: 
  • Ujian darah untuk memeriksa tahap hormon antidiuretik 
  • Tahap glukosa
• Ujian Pengimejan Khusus
  • MRI otak untuk mengesan sebarang kelainan pada kelenjar pituitari atau hipotalamus 

Rawatan untuk Diabetes Insipidus

Untuk kes ringan, hanya meningkatkan pengambilan air membantu mengelakkan dehidrasi. Walau bagaimanapun, kebanyakan pesakit memerlukan pendekatan rawatan diabetes insipidus yang lebih komprehensif:

• Terapi Desmopressin: Rawatan utama untuk diabetes insipidus pusat, boleh didapati sebagai semburan hidung, tablet, atau cecair oral
• Diuretik Thiazide: Digunakan terutamanya untuk diabetes insipidus nefrogenik, selalunya digabungkan dengan diet rendah garam
• Pengubahsuaian Gaya Hidup: Mengurangkan pengambilan garam dan protein untuk membantu mengurangkan pengeluaran air kencing
• Pelarasan Ubat: Dalam kes di mana ubat lain menyebabkan keadaan ini, doktor mungkin mencadangkan ubat alternatif

Bila Berjumpa Doktor

Situasi kecemasan memerlukan lawatan ke hospital segera, terutamanya apabila gejala ini muncul:

• Kekeliruan atau kekeliruan yang teruk
• Pening atau pening yang melampau
• Kelesuan atau keletihan yang luar biasa
• Tanda-tanda dehidrasi teruk
• Perubahan yang tidak dapat dijelaskan dalam kesedaran

pencegahan

Pengubahsuaian diet membentuk asas strategi pencegahan. Doktor sering mengesyorkan mengikuti diet rendah garam dan rendah protein untuk membantu mengurangkan pengeluaran air kencing. 

Orang yang menghidap diabetes insipidus harus melaksanakan langkah-langkah pencegahan berikut:

• Mengekalkan akses yang konsisten kepada air minuman bersih
• Elakkan aktiviti yang meningkatkan risiko dehidrasi
• Pantau interaksi ubat dengan teliti
• Kurangkan penggunaan makanan yang diproses
• Hadkan pengambilan makanan berprotein tinggi seperti telur dan kacang
• Jejaki pengambilan dan pengeluaran cecair harian

Kesimpulan

Diabetes insipidus memerlukan perhatian yang teliti dan pengurusan perubatan yang betul untuk pesakit menjalani kehidupan normal. Orang yang mempunyai keadaan ini boleh menguruskan gejala mereka dengan berkesan melalui pilihan rawatan yang sesuai, pemeriksaan perubatan yang kerap dan pelarasan gaya hidup. Rawatan perubatan, penghidratan yang betul, dan perubahan diet membantu kebanyakan pesakit mengawal keadaan mereka dengan jayanya.

Soalan Lazim

1. Adakah kalium tinggi atau rendah dalam diabetes insipidus?

Tahap kalium yang rendah sering berlaku dalam diabetes insipidus. Keadaan ini boleh menjejaskan keseimbangan elektrolit badan, terutamanya apabila kencing berlebihan menyebabkan kehilangan mineral. Doktor sentiasa memantau tahap kalium sebagai sebahagian daripada pengurusan rawatan.

2. Apakah diabetes insipidus vs mellitus?

Syarat ini hanya berkongsi nama pertama tetapi berbeza sepenuhnya. Diabetes insipidus menjejaskan keseimbangan air melalui masalah dengan hormon antidiuretik (ADH), manakala diabetes mellitus melibatkan pengawalan gula darah melalui insulin. Perbezaan utama termasuk:

• Gula darah normal dalam diabetes insipidus vs gula darah tinggi dalam diabetes mellitus
• Hormon berbeza yang terlibat (ADH vs insulin)
• Pendekatan rawatan yang berbeza diperlukan

3. Bolehkah diabetes insipidus disembuhkan?

Walaupun tiada penawar kekal untuk diabetes insipidus, keadaan ini boleh diurus dengan rawatan yang betul. Sesetengah kes, seperti diabetes insipidus kehamilan, sembuh secara semula jadi selepas kehamilan. Yang lain memerlukan pengurusan berterusan melalui ubat-ubatan dan pelarasan gaya hidup.

4. Bagaimana untuk mengesan diabetes insipidus?

Doktor menggunakan beberapa kaedah untuk mengesan diabetes insipidus:

• Ujian kekurangan air
• Ujian darah untuk natrium dan elektrolit lain
• Analisis air kencing
• Imbasan MRI apabila perlu

5. Apakah perbezaan utama antara diabetes insipidus dan diabetes mellitus?

Perbezaan utama terletak pada punca asasnya. Diabetes insipidus berkaitan dengan peraturan air melalui ADH, manakala diabetes mellitus menjejaskan tahap gula darah melalui insulin. Rawatan mereka berbeza dengan ketara, dengan diabetes insipidus memerlukan pengurusan keseimbangan air dan mungkin desmopressin, manakala diabetes mellitus biasanya memerlukan insulin atau ubat penurun gula dalam darah.

6. Siapa yang terkena diabetes insipidus?

Diabetes insipidus boleh menjejaskan semua peringkat umur. Faktor risiko termasuk kecederaan kepala, pembedahan otak, ubat-ubatan tertentu, dan kecenderungan genetik. Wanita hamil mungkin mengalami bentuk sementara, sementara sesetengah orang mewarisi keadaan melalui mutasi gen.

Dr Sandeep Kharkar

MBBS, MD (Int Med),PGCC (Rheumatologi)
Ganga CARE Hospital Limited, Nagpur

Untuk Tempah Janji Temu, hubungi:

+ 91 40-68106529