NASH (Steatohepatitis bukan alkohol)

Hati berlemak menjejaskan berjuta-juta orang di seluruh dunia. Keadaan senyap tetapi serius ini selalunya tidak disedari sehingga ia berkembang kepada bentuk yang lebih teruk yang dikenali sebagai steatohepatitis bukan alkohol (NASH). Penyakit hati NASH menimbulkan risiko kesihatan yang ketara, menyebabkan keradangan dan kerosakan pada hati. Memahami NASH, puncanya dan kesannya terhadap kesihatan keseluruhan adalah penting untuk pengesanan awal dan pengurusan yang berkesan.

Apa itu NASH?

Steatohepatitis bukan alkohol biasanya dikenali sebagai NASH. Ia adalah bentuk bukan alkohol yang teruk penyakit hati berlemak (NAFLD). Keadaan ini berlaku apabila hati mengumpul deposit lemak yang berlebihan, mengakibatkan keradangan dan kerosakan pada sel hati.

Walaupun hati yang sihat mengandungi sedikit lemak, NAFLD berkembang apabila kandungan lemak melebihi 5%. NASH mengambil langkah ini lebih jauh, menggabungkan pengumpulan lemak dengan keradangan. Gabungan ini boleh mengakibatkan kerosakan hati yang serupa dengan yang disebabkan oleh penyalahgunaan alkohol, walaupun pada individu yang tidak minum.

Punca NASH

Punca sebenar steatohepatitis bukan alkohol (NASH) kekal sebagai subjek penyelidikan berterusan. Para saintis masih berusaha untuk memahami mengapa sesetengah orang membangunkan NASH manakala yang lain tidak. Walau bagaimanapun, beberapa faktor berpotensi menjadi penyumbang kepada perkembangan keadaan hati ini, seperti:

• Keadaan Kesihatan dan Penyakit: Keadaan kesihatan tertentu meningkatkan kemungkinan untuk membangunkan NASH. Ini termasuk:
  • Berat badan berlebihan atau obesiti
  • Rintangan insulin atau diabetes jenis 2
  • Trigliserida tinggi
  • Tahap kolesterol tidak normal (kolestrol jumlah tinggi, kolesterol LDL tinggi atau kolesterol HDL rendah)
  • Sindrom metabolisme 
• Genetik: Penyelidikan mencadangkan bahawa komponen genetik memainkan peranan dalam pembangunan NASH. Gen tertentu boleh menjadikan orang lebih mudah terdedah kepada keadaan ini.
• Diet dan Sistem Pencernaan: Walaupun mekanisme yang tepat masih disiasat, penemuan ini menunjukkan bahawa diet dan kesihatan usus boleh mempengaruhi perkembangan NASH. Diet tinggi fruktosa boleh meningkatkan risiko NASH, dan perubahan dalam flora usus juga mempengaruhinya.
• Faktor Potensi Lain: 
  • Reaksi sistem imun terhadap tisu hati berlemak yang berlebihan
  • Pembebasan bahan kimia keradangan toksik (sitokin) oleh hati atau sel lemak
  • Pemusnahan diri (apoptosis) sel hati
  • Tekanan oksidatif 

Gejala Penyakit Hati NASH

Ramai orang dengan NASH mungkin tidak mengalami gejala yang ketara, terutamanya pada peringkat awal penyakit ini.

Apabila NASH berkembang dan kerosakan hati menjadi lebih teruk, individu mungkin mula mengalami pelbagai gejala NASH, seperti:

• Kulit gatal
• Pengumpulan cecair di dalam perut boleh menyebabkan bengkak yang ketara (ascites) dan ketidakselesaan.
• Sesak nafas, terutamanya semasa aktiviti fizikal
• Pengekalan cecair boleh mengakibatkan kaki dan buku lali bengkak.
• Salur darah seperti labah-labah, selalunya di dada, belakang atau muka
• Limpa mungkin menjadi lebih besar daripada biasa, berpotensi menyebabkan kesakitan atau ketidakselesaan di bahagian atas abdomen kiri.
• Tapak tangan mungkin kelihatan lebih merah daripada biasa.
• Menguning kulit dan mata adalah tanda penyakit hati yang maju.

Dalam kes di mana NASH telah berkembang menjadi sirosis (fibrosis atau parut yang teruk), gejala NASH tambahan mungkin berlaku:

• Lebam dan pendarahan yang mudah
• Perubahan tingkah laku, seperti kekeliruan dan pertuturan yang tidak jelas, mungkin berlaku disebabkan oleh pengumpulan toksin dalam darah yang tidak dapat ditapis oleh hati yang rosak.

Faktor Risiko NASH

Steatohepatitis bukan alkohol (NASH) mempunyai beberapa faktor risiko yang meningkatkan kemungkinan individu mengalami keadaan hati ini, seperti:

• Keadaan dan Penyakit Kesihatan: 
  • Berat badan berlebihan atau kegemukan
  • Rintangan insulin atau diabetes jenis 2
  • Tahap lemak yang tidak normal dalam darah, terutamanya trigliserida yang tinggi
  • Tahap kolesterol tidak normal (jumlah kolesterol tinggi, kolesterol LDL tinggi atau kolesterol HDL rendah)
  • Sindrom metabolisme
• Faktor genetik:
  • Penyelidikan mencadangkan bahawa gen tertentu boleh menjadikan sesetengah individu lebih terdedah kepada NASH. Faktor genetik ini mungkin menjelaskan mengapa NASH lebih biasa dalam sesetengah kumpulan kaum dan etnik. 
• Pemakanan dan Sistem Penghadaman:
  • Hubungan antara diet, yang sistem penghadaman, dan NASH ialah bidang penyelidikan berterusan:
  • Diet tinggi fruktosa boleh meningkatkan risiko NASH.
  • Kajian telah menemui perbezaan antara mikrobiom (bakteria usus) orang yang mempunyai NASH dan mereka yang tidak.
• Umur:
  • Walaupun NASH boleh menjejaskan semua peringkat umur, ia lebih berkemungkinan berlaku pada individu berumur lebih 50 tahun. 

Komplikasi NASH

Steatohepatitis bukan alkohol boleh membawa kepada masalah kesihatan yang serius jika tidak dirawat. 

• Fibrosis hati
• Sirosis Hati: Kira-kira 20% individu dengan NASH mengalami sirosis selama beberapa tahun, biasanya berdekad-dekad.
• Sirosis boleh mengakibatkan beberapa komplikasi:
  • Ascites: Pengumpulan cecair di kawasan perut
  • Varises esofagus: Pembengkakan urat di esofagus yang mungkin pecah dan berdarah
  • Ensefalopati hepatik: Kekeliruan, mengantuk, dan pertuturan yang tidak jelas
  • Hipersplenisme: Limpa yang terlalu aktif menyebabkan kiraan platelet darah rendah
  • Kanser hati: Peningkatan risiko mendapat karsinoma hepatoselular (HCC)
  • Kegagalan hati peringkat akhir: Kehilangan sepenuhnya fungsi hati

Diagnosa

Doktor menggunakan gabungan kaedah untuk mendiagnosis steatohepatitis bukan alkohol (NASH), termasuk:

• Sejarah Perubatan dan Peperiksaan Fizikal:
  • Doktor memulakan dengan bertanya tentang sejarah kesihatan pesakit, memberi tumpuan kepada keadaan yang meningkatkan risiko NASH, seperti obesiti, diabetes jenis 2, tahap trigliserida yang tinggi, atau sebarang sindrom metabolik.
• Semasa peperiksaan fizikal, doktor:
  • Mengira indeks jisim badan (BMI) pesakit
  • Cari tanda-tanda hati yang membesar
  • Periksa penunjuk rintangan insulin, seperti tompok kulit yang gelap
  • Periksa tanda-tanda sirosis, seperti pembesaran limpa atau kehilangan otot
• Ujian darah:
  • Doktor menjalankan ujian darah untuk memeriksa tahap enzim hati, terutamanya:
  • Alanine aminotransferase (ALT)
  • Aspartate aminotransferase (AST)

Paras darah tinggi enzim ini mencadangkan keradangan hati. 

• Ujian Pengimejan: Pelbagai ujian pengimejan membantu doktor memvisualisasikan hati dan mengesan pengumpulan lemak dan tahap kerosakan hati:
  • Ultrasound
  • Imbasan CT
  • MRI

Teknik pengimejan yang lebih baru seperti elastografi mengukur kekakuan hati untuk menilai fibrosis. Peningkatan kekakuan hati mungkin menunjukkan kehadiran parut.

• Biopsi hati:
  • Biopsi hati adalah langkah paling muktamad untuk mendiagnosis NASH dan menentukan keparahannya. Biopsi boleh mendedahkan pengumpulan lemak, keradangan, kerosakan pada sel hati, dan tahap fibrosis.

Rawatan NASH

Rawatan steatohepatitis bukan alkohol (NASH) termasuk:

• Pengubahsuaian gaya hidup:
  • Doktor mengesyorkan penurunan berat badan sebagai pendekatan utama untuk menguruskan NASH. Kehilangan tiga hingga lima peratus berat badan boleh mengurangkan lemak hati, manakala pengurangan 7% hingga 10% mungkin diperlukan untuk mengurangkan keradangan hati dan fibrosis.
  • Makanan kecil dan kerap dinasihatkan, dan pemeriksaan untuk kekurangan mikronutrien dan vitamin adalah disyorkan.
• Ubat-ubatan:
  • Vitamin E: Dianggap sebagai rawatan farmakologi barisan pertama, vitamin E telah mengurangkan tahap enzim hati, steatosis dan keradangan dengan berkesan.
  • Thiazolidinediones (TZDs)
  • Terapi Novel: Beberapa ubat yang menjanjikan yang menyasarkan pelbagai peringkat penyakit sedang dalam pembangunan, menawarkan harapan untuk rawatan NASH yang lebih berkesan pada masa hadapan.
  • Pengurusan Komplikasi: Doktor mungkin menggunakan ubat-ubatan, prosedur perubatan kecil dan pembedahan untuk menangani isu berkaitan sirosis. 
  • Pemindahan Hati:
    • Dalam kes kegagalan hati atau kanser hati, doktor mungkin mengesyorkan pemindahan hati untuk memulihkan kesihatan.
    • Penyelidikan sedang dijalankan untuk membangunkan rawatan baharu untuk NASH. Apabila pemahaman tentang patogenesis dan perkembangan NASH berkembang, pandangan untuk terapi NASH menjadi lebih optimistik.

Bila Berjumpa Doktor

Steatohepatitis bukan alkohol (NASH) sering berkembang secara senyap dengan sedikit atau tiada gejala yang ketara. Walau bagaimanapun, tanda dan situasi tertentu memerlukan lawatan ke doktor, seperti:

• Keletihan atau perasaan umum tidak sihat
• Sakit atau ketidakselesaan di kawasan perut kanan di bahagian atas
• Bengkak perut (ascites)
• Sesak nafas
• Bengkak di kaki
• Pembuluh darah seperti labah-labah kelihatan betul-betul di bawah permukaan kulit

Mencegah NASH

Steatohepatitis bukan alkohol (NASH) boleh dicegah atau perkembangannya diperlahankan melalui perubahan gaya hidup, termasuk:

• Mengekalkan berat badan yang sihat menghalang NAFLD atau mengurangkan kesannya.
• Pemakanan yang sihat boleh menghalang NASH. Makan lemak sihat, terutamanya lemak tak tepu yang terdapat dalam ikan, kacang dan buah-buahan (asid lemak omega-3), bukannya pilihan yang kurang sihat boleh meningkatkan kesihatan keseluruhan dan membantu mengawal berat badan.
• Menggabungkan lebih banyak makanan indeks glisemik rendah, seperti buah-buahan, sayur-sayuran, kacang, biji, dan bijirin penuh, ke dalam diet seseorang boleh menjejaskan tahap glukosa darah. 
• Hadkan pengambilan gula ringkas dan elakkan minuman manis seperti soda, minuman sukan, jus dan teh manis.
• Senaman yang kerap memberi kesan kepada peningkatan kesihatan hati.
• Elakkan pengambilan alkohol 

Kesimpulan

Memahami NASH dan kesannya terhadap kesihatan hati boleh membantu dalam pengesanan awal dan menyusun rancangan rawatan yang berkesan. Keadaan senyap tetapi teruk ini menjejaskan berjuta-juta orang di seluruh dunia, selalunya berkembang tanpa disedari sehingga kerosakan hati yang ketara berlaku. Dengan mengiktiraf faktor risiko, gejala dan kemungkinan komplikasi NASH, individu boleh secara proaktif melindungi kesihatan hati dan kesejahteraan keseluruhan mereka.

Pengubahsuaian gaya hidup kekal sebagai asas pencegahan dan rawatan NASH. Apabila penyelidikan diteruskan dan terapi baharu muncul, ada harapan untuk pengurusan yang lebih baik bagi keadaan hati yang mencabar ini. 

Soalan Lazim

1. Adakah NASH boleh diterbalikkan?

NASH, atau steatohepatitis bukan alkohol, berpotensi untuk diterbalikkan dalam beberapa kes. Kesan NASH boleh diterbalikkan dengan penurunan berat badan dan perubahan gaya hidup sihat. Dengan campur tangan awal, dalam beberapa keadaan, kerosakan hati mungkin berhenti atau malah berbalik dengan sendirinya. Bagi yang lain, penyakit ini terus berkembang.

2. Apakah maksud NASH?

NASH bermaksud steatohepatitis bukan alkohol. NASH dicirikan oleh hati yang berlemak dan meradang yang tidak disebabkan oleh minuman keras. Ia adalah sejenis penyakit hati di mana lemak terkumpul di dalam hati individu yang minum sedikit atau tidak minum alkohol. Keadaan ini menyebabkan keradangan hati dan kerosakan pada sel hati, yang boleh mengakibatkan sirosis dan kegagalan hati.

3. Adakah penyakit hati NASH diwarisi?

Penyakit hati NASH mempunyai komponen keturunan, tetapi corak pewarisan adalah kompleks. 

4. Adakah NASH sama dengan hati berlemak?

NASH tidak sama dengan hati berlemak, tetapi ia berkaitan. NASH ialah Penyakit Hati Berlemak Bukan Alkohol (NAFLD) yang teruk. Ciri utama NAFLD ialah pengumpulan lemak di dalam hati. Dalam NASH, anda mempunyai lemak dalam hati anda, bersama-sama dengan keradangan dan kerosakan sel hati. Keradangan dan kerosakan boleh menyebabkan fibrosis atau parut hati.

Dr Saket Agrawal

Gastroenterologi Perubatan

Pasukan Perubatan CARE

1