Epilepsi: Nedir, Türleri, Belirtileri ve Tedavisi

Epilepsi, tekrarlayan nöbetlerle karakterize nörolojik bir hastalıktır. Beyindeki ani elektriksel aktivite patlamaları, nöbetlere veya alışılmadık davranış, his veya bilinç kaybı dönemlerine neden olur. Bu nöbetler yoğunluk ve süre bakımından büyük farklılıklar gösterebilir ve bireyleri farklı şekilde etkileyebilir. Epilepsinin genetik, beyin travması, enfeksiyonlar, felç veya gelişimsel bozukluklar gibi çeşitli nedenleri olabilir. Kronik bir durum olmasına rağmen, epilepsisi olan birçok kişi, genellikle ilaçlar, yaşam tarzı değişiklikleri ve bazen de cerrahi veya diğer terapileri içeren uygun tedaviyle nöbetlerini yönetebilir ve normal bir yaşam sürebilir.

Epilepsi Belirtileri

Her ırktan, etnik kökenden, yaştan ve cinsiyetten insan epilepsiye yakalanabilir. Nöbet atakları kişiden kişiye değişebilir. Bazıları nöbet sırasında boş boş bakarken, bazıları kollarını ve bacaklarını seğirtir, bazıları ise tam teşekküllü konvülsiyonlar geçirir. Epilepsi hastaları günde iki veya daha fazla nöbet geçiriyorsa, acil tıbbi müdahaleye ihtiyaç duyabilirler. 

Epilepsinin belirtileri şunlardır:

• Bakış büyüsü
• Sert kas
• Geçici karışıklık
• Deja vu, korku veya endişe
• Kol ve bacaklarda kontrol edilemeyen seğirmeler
• uyan

Epilepsinin Nedenleri

Epilepsinin çeşitli nedenleri olabilir, bunlar arasında şunlar yer alabilir:

• Genetik: Bazı epilepsi tipleri belirli genetik faktörlere veya ailesel yatkınlıklara bağlı olabilir.
• Beyin Rahatsızlıkları veya Yaralanmaları: Travma, tümör, felç veya menenjit veya ensefalit gibi enfeksiyonlara bağlı beyin yaralanmaları epilepsiyi tetikleyebilir.
• Gelişimsel Bozukluklar: Doğuştan var olan nörogelişimsel bozukluklar veya beyin malformasyonları gibi durumlar epilepsi riskini artırabilir.
• Enfeksiyonlar: Menenjit, ensefalit veya nörosistiserkoz gibi beyni etkileyen bazı enfeksiyonlar epilepsiye yol açabilir.
• Doğum Öncesi Yaralanma veya Maruz Kalma: Doğumdan önce oksijen eksikliği, enfeksiyonlar veya diğer doğum öncesi faktörler nedeniyle beyinde meydana gelen yaralanmalar epilepsiye katkıda bulunabilir.
• Nörolojik Hastalıklar: Alzheimer hastalığı veya multipl skleroz gibi nörolojik rahatsızlıklar epilepsi geliştirme riskini artırabilir.
• İnme veya Vasküler Sorunlar: Kan akışının azalması veya vasküler anormalliklerle ilişkili beyin rahatsızlıkları nöbetlere ve epilepsiye yol açabilir.
• Beyin Tümörleri: Beyinde tümör bulunması nöbetlere ve epilepsiye yol açabilir.

Epilepsi Cerrahisinin Çeşitleri Nelerdir?

Kemoterapi vericileri nedeniyle beyinde anormal ve düzensiz elektriksel aktivite, epileptik nöbetlere yol açar. Bozukluğun yeri, hastanın yaşı göz önünde bulundurularak hangi ameliyatın gerekli olduğunu belirler. 

Aşağıda cerrahların genellikle önerdiği ameliyat türleri yer almaktadır:

• Derin beyin uyarımı: Beynin derinliklerine yerleştirilen bir cihaz, nöbetlere neden olan aktiviteleri engellemek için belirli aralıklarla elektrik sinyalleri gönderiyor. 
• hemisferektomi: Bu ameliyat genellikle tek bir beyin yarımküresinde birden fazla bölgeden nöbet geçiren çocuklarda yapılır. Bu işlemde beynin bir tarafı olan serebral korteks çıkarılır. 
• Fonksiyonel Hemisferektomi: Bu ameliyat genellikle çocuklarda yapılır ve bağ sinirlerinin çıkarılmasını içerir. 
• Lazer İnterstisyel Termal Terapi (LITT):Bu ameliyat, lazerle beynin küçük bir bölümünün tahrip edildiği bir MR rehberliğinde yapılır. 

Epilepsi Ameliyatı Güvenli midir?

Epilepsi ameliyatı güvenli bir işlemdir. Bu nedenle, diğer işlemlere kıyasla yaşamsal risk düşüktür. Ancak ameliyat sırasında bazı komplikasyonlar görülebilir. Araştırmalara göre, hastaların %7.7'sinde hafif komplikasyonlar bildirilirken, hastaların sadece %0.6'sında aşağıdaki gibi ciddi komplikasyonlar görülmüştür: 

• Periferik Görüş Kaybı
• Baş ağrısı
• Konuşma ve Dil Sorunları
• Inme
• Beyin Omurilik Sıvısı Sızıntısı (BOS)

Ameliyatın sonucu, uygulanan ameliyatın türüne bağlıdır. Bu nedenle, beyninin yalnızca bir bölümünde nöbet geçiren ve ilaçlara yanıt vermeyen kişiler için mükemmel bir seçenek olabilir. Ameliyata girmeden önce riskler ve faydalar konusunda mutlaka bir beyin cerrahına danışın.

Epilepsi Ameliyatı Ne Zaman Düşünülmelidir?

Diğer tüm tıbbi rahatsızlıklar gibi, epilepsiye bağlı şiddetli nöbetler de birincil bakım gerektirir. Fokal epilepsisi olan ve antiepileptik ilaçlarla tedavi edilemeyen veya bu durum kişinin hayatında ciddi bozulmalara neden olan herkes ameliyata ihtiyaç duyabilir. 

Epilepsi cerrahisi şu amaçlarla yapılır:

• Nöbetleri durdurun veya yoğunluğunu azaltın
• Ameliyatın yan etkilerini en aza indirin
• Nöbetlerden kaynaklanan ölümlerin sayısını azaltın

Ameliyat, nöbetlerin meydana geldiği beyin bölümünün çıkarılmasını içerir. Genellikle nöbet beynin yalnızca bir bölümünde meydana geldiğinde etkilidir. Nörologlar, iki AED nöbeti kontrol altına almada başarısız olana kadar her zaman ameliyat önermezler. 

Çalışmalar, epilepsi cerrahisinin nöbet kontrolü ve psikiyatrik semptomlar açısından sayısız faydasını göstermiştir. Bunun yanı sıra, yaşam kalitesini de iyileştirir. Geçmişten bu yana, başarılı ameliyatların yaşam süresini artırabileceği kanıtlanmıştır. 

Epilepsi Nasıl Teşhis Edilir?

Epilepsi tanısı genellikle aşağıdakiler de dahil olmak üzere birkaç adımdan oluşur:

• Tıbbi Geçmiş: Hastanın semptomlarını, nöbet sıklığını, tetikleyicileri ve olası altta yatan durumları veya ailede nöbet öyküsünü anlamak için ayrıntılı bir tıbbi geçmiş alınır.
• Fiziksel Muayene: Kapsamlı bir fiziksel muayene, nöbetlerin diğer olası nedenlerini elemeye ve genel sağlık durumunu değerlendirmeye yardımcı olur.
• Nörolojik Muayene: Nörolojik muayene, nörolojik anormallikleri tespit etmek için motor yetenekleri, duyusal işlevi, refleksleri ve bilişsel işlevi değerlendirir.
• Elektroensefalogram (EEG): Bu test, beyindeki elektriksel aktiviteyi kaydeder. Nöbetler sırasında sık görülen anormal beyin aktivitesini veya örüntülerini tespit etmeye yardımcı olarak epilepsi teşhisine yardımcı olur.
• Görüntüleme Çalışmaları: Beynin MRI (Manyetik Rezonans Görüntüleme) veya BT (Bilgisayarlı Tomografi) taramaları, nöbetlere neden olabilecek yapısal anormallikleri veya lezyonları belirlemeye yardımcı olabilir.
• Kan Testleri: Nöbetlere neden olabilecek enfeksiyonlar veya metabolik bozukluklar gibi altta yatan durumları kontrol etmek için kan testleri yapılabilir.
• Diğer Testler: Bazı durumlarda nöbetleri veya ilişkili durumları daha ileri değerlendirmek için video EEG izleme, nöropsikolojik testler veya özel görüntüleme çalışmaları gibi ek testlere ihtiyaç duyulabilir.

Epilepsi Tedavileri Nelerdir?

Yukarıda belirtilen belirtilerden herhangi birini yaşıyorsanız, bir nörolog muayenesi alın. Epilepsi olup olmadığını ve davranışsal bir değişiklik olup olmadığını doğrulamak için nörolog klinik bir değerlendirme ve birkaç elektrofizyolojik test yapacaktır.

Epilepsi tanısı konulduğunda, bu rahatsızlığa sahip kişiye antiepileptik ilaçlar (AEİ) verilir. Ancak bazen AEİ'ler işe yaramaz ve ameliyat gibi daha invaziv yöntemler gerektirir. 

Epilepsi Nasıl Önlenir?

Epilepsiyi tamamen önlemek her zaman mümkün olmayabilir, çünkü genetik yatkınlıklar veya doğumdan önce ortaya çıkan durumlar gibi çeşitli faktörlerden kaynaklanabilir. Ancak bazı önlemler, belirli edinilmiş epilepsi türlerinin riskini azaltmaya yardımcı olabilir:

• Baş Yaralanmalarına Karşı Korunun: Baş yaralanmalarını önlemek için önlemler almak, travmatik beyin hasarına bağlı epilepsi riskini azaltabilir. Bunlar arasında araç kullanırken emniyet kemeri takmak, spor aktiviteleri sırasında kask kullanmak ve özellikle çocuklar için güvenli ortamlar sağlamak yer alır.
• Enfeksiyon Önleme: Bazı epilepsi türleri, beyni etkileyen enfeksiyonlar sonucu gelişebilir. Aşılama, hijyen kurallarına uyma ve enfeksiyonlar için acil tıbbi tedavi gibi enfeksiyonlara karşı koruyucu önlemler almak, riski azaltmaya yardımcı olabilir.
• Sağlık Durumlarınızı Yönetin: Felç, kalp hastalığı veya menenjit gibi enfeksiyonlar gibi epilepsiyle bağlantılı sağlık durumlarının uygun şekilde yönetilmesi, epilepsi geliştirme riskini azaltabilir.
• Doğum Öncesi Bakım: Uygun doğum öncesi bakım almak ve hamilelik sırasında alkol veya uyuşturucu kullanımı gibi bilinen risk faktörlerinden kaçınmak, gelişmekte olan fetüste epilepsi riskini azaltabilir.
• Nöbet Yönetimi: Ateş veya belirli maddeler gibi bilinen tetikleyiciler nedeniyle nöbet geçirmeye yatkın olan kişilerde, bu tetikleyicileri yönetmeye yönelik adımlar atmak nöbet ataklarını önlemeye yardımcı olabilir.

Nöbetler İçin İlk Yardım

• Ne yapalım:
  • Zararlı nesneleri yanlarından kaldırınNöbet sırasında kişi, keskin veya sert nesnelere çarpması durumunda yaralanmaya neden olabilecek kontrolsüz hareketler yaşayabilir. Mobilya veya cam eşyalar gibi kendisine zarar verebilecek her şeyi uzaklaştırarak çevredeki alanı güvenli bir şekilde uzaklaştırın.
  • Kişiyi yan tarafına çevirin: Kişiyi yan yatırmak, hava yolunun açık kalmasına yardımcı olur. Bu, tükürük veya kusmukta boğulmasını önleyerek nöbet sırasında daha kolay nefes almasını sağlar.
  • Başlarını yastıkla: Nöbet geçiren bir kişi, kontrolsüz hareketler nedeniyle başını yere çarpabilir. Baş yaralanmalarından korunmak için başının altına yastık veya katlanmış giysiler gibi yumuşak bir şey koyun.
  • Doktoru ara: Özellikle nöbet 5 dakikadan uzun sürerse, ilk nöbetiyse veya başka altta yatan tıbbi rahatsızlıkları varsa, derhal tıbbi yardım alın. Kişi nöbetten sonra hızla iyileşmezse yardım çağırmak da önemlidir.
• Kaçınılması gerekenler:
  • İnsanların kişinin etrafında toplanmasına izin vermeyinYardım etmek istemek doğaldır, ancak kişinin etrafında çok fazla insan olması strese neden olabilir ve hava sirkülasyonunu engelleyebilir. Kişiye alan tanıyın ve yalnızca bir veya iki kişinin yardım etmesini sağlayın.
  • Onları aşağıda tutmayın veya kısıtlamayınKişinin hareketlerini durdurmaya çalışmak, nöbet güçlü ve istemsiz hareketler içerdiğinden kas zorlanması veya kemik kırılması gibi zararlara yol açabilir. Çevrenin güvenli olduğundan emin olurken, vücudunun serbestçe hareket etmesine izin verin.
  • Ağızlarına hiçbir şey koymayın (yiyecek, hap, su)Yaygın inanışın aksine, nöbet sırasında kişinin ağzına asla bir şey koymayın; bu boğulmaya veya diş ve çenede yaralanmaya yol açabilir. Kişi "dilini yutmayacaktır" ve ağzına bir şey sokmak faydadan çok zarar verebilir.

Epilepsinin Komplikasyonları

• Nöbetle İlgili Yaralanmalar: Nöbetler sırasında düşme, kafa travması, kırıklar veya kesikler gibi yaralanmalara yol açabilir.
• Ruh Sağlığı Sorunları: Kronik bir rahatsızlığı yönetmenin duygusal etkisi nedeniyle kaygı, depresyon veya ruh hali bozuklukları ortaya çıkabilir.
• Bilişsel Bozukluk: Hafıza sorunları, konsantrasyon güçlükleri veya diğer bilişsel sorunlar ortaya çıkabilir ve günlük yaşamı etkileyebilir.
• Toplumsal Damgalama: Epilepsiye ilişkin yanlış anlamalar ve damgalama ayrımcılığa veya izolasyona yol açabilir.
• Status Epileptikus: Nöbetlerin durmadan devam ettiği, acil tıbbi müdahale gerektiren nadir fakat ciddi bir durumdur.
• Epilepside Ani Beklenmedik Ölüm (SUDEP): Nadir görülen ancak ciddi bir komplikasyon olup, kişilerin genellikle nöbet sırasında veya nöbetten sonra beklenmedik bir şekilde ölmesiyle sonuçlanır ve kesin nedeni tam olarak anlaşılamamıştır.

Epilepsi İçin Ne Zaman Doktora Görünmeliyim?

İlk kez nöbet geçiren bir kişi, bir sağlık uzmanına danışmalıdır. Sağlık uzmanı, olayı hastayla görüşecek ve nöbetin nedenini belirlemeye çalışacaktır.

SSS

1.Epilepsi Geçer mi?

Cevap: Epilepsi bazen tedaviyle düzelebilir veya etkili bir şekilde yönetilebilir, ancak bu durum vakadan vakaya değişir. Bazı kişilerde nöbetler durabilir ve nöbetsiz geçen belirli bir sürenin ardından ilaçlarını kesebilirler.

2. Hangi Besinler Epilepsiyi Kontrol Altında Tutar?

Cevap: Ketojenik diyet, modifiye Atkins diyeti veya düşük glisemik indeks tedavisi (LGIT) gibi bazı diyetlerin epilepsisi olan bazı kişilerde nöbetleri kontrol etmede potansiyel gösterdiği görülmüştür.

3. Epilepsi Hastası Nasıl Davranır?

Cevap: Nöbet sırasındaki davranışlar değişiklik gösterir. Kısa süreli bir bilinç kaybından konvülsiyonlara veya bilinç değişikliğine kadar değişebilir. Nöbetten sonra kişi kafa karışıklığı, yorgunluk hissedebilir veya hafıza boşlukları yaşayabilir. Nöbet sırasındaki davranışlar, nöbet türüne ve şiddetine göre değişir.