Gıda Alerjisi: Belirtileri, Türleri, Nedenleri, Tanısı, Tedavisi ve Önlenmesi

Dünyanın çeşitli bölgelerinde gıda alerjisi olan kişi sayısı artmaya devam ediyor. Gıda alerjisi, vücudun zararlı olarak algıladığı bir gıda proteinine karşı anormal bir bağışıklık tepkisidir. Gıda alerjisi olan biri bu gıdayı tükettiğinde, bağışıklık sistemi iltihaplı reaksiyonlara ve rahatsız edici, hatta tehlikeli semptomlara neden olan antikorlar salgılar. Gıda alerjilerinin bir tedavisi olmamakla birlikte, alerjiye neden olan gıdalardan kaçınarak ve kazara maruz kalındığında derhal tedavi edilerek yönetilebilir. 

Gıda Alerjilerinin Türleri

Alerjiye neden olan yaygın yiyecekler şunlardır:

• Yumurtalar - Özellikle çocuklarda en sık görülen gıda alerjilerinden biridir. Alerjik reaksiyonlar yumurta akındaki proteinlerden kaynaklanır.
• Süt - İnek sütü, özellikle küçük çocuklar için bir diğer önemli alerjendir. Peynir altı suyu da dahil olmak üzere süt proteinleri bağışıklık tepkisine neden olur. Birçok çocuk büyüdükçe süt alerjilerinden kurtulur.
• Yer fıstığı - Yer fıstığı alerjisi, en ciddi ve kalıcı gıda alerjilerinden biridir. Çok az miktarda yer fıstığı bile reaksiyonları tetikleyebilir.
• Ağaç yemişleri - Badem, ceviz, kaju fıstığı ve diğer ağaç yemişleri sıklıkla alerjiye neden olur. Yer fıstığı alerjisi olan kişilerde ağaç yemişlerine karşı da alerji görülür.
• Kabuklu deniz ürünleri - Karides, yengeç ve ıstakoz gibi kabuklular gıda alerjisinin yaygın nedenleridir. Alerji genellikle yaşam boyu sürer.
• Soya - Soya alerjisi çoğunlukla küçük çocukları etkiler ve bazıları büyüdükçe bu alerjiden kurtulur. Soya proteinleri alerjik reaksiyonu tetikler.
• Buğday - Gluten gibi buğday proteinleri birçok kişide alerjendir. Bu alerji, çölyak hastalığından farklıdır.
• balık - Balık ve ton balığı gibi balık ürünleri de genellikle yaşam boyu devam eden başlıca gıda alerjenlerindendir.

Gıda Alerjisinin Belirtileri

Gıda alerjisi reaksiyonları hafiften şiddetliye, hatta bazen ölümcüle kadar değişebilir. Yaygın gıda alerjisi belirtileri şunlardır:

• Kurdeşen veya kaşıntılı kırmızı döküntü
• Ağızda karıncalanma veya kaşıntı
• Dudakların, yüzün, dilin, boğazın şişmesi
• Hırıltı veya burun tıkanıklığı
• Karın krampları, kusma, ishal
• Baş dönmesi, baş dönmesi
• Anafilaksi - solunum güçlüğü, düşük tansiyon, bilinç kaybı

Belirtiler genellikle sorunlu gıdanın tüketilmesinden birkaç dakika ila iki saat sonra başlar. Daha nadir durumlarda, semptomların başlaması birkaç saat gecikebilir. Ancak aynı kişi, alerjisi olan gıdayı her tükettiğinde aynı tepkiyi göstermez.

Gıda Alerjisinin Nedenleri

Gıda alerjileri, bağışıklık sisteminin belirli gıda proteinlerine aşırı tepki vermesiyle ortaya çıkar. Bağışıklık sistemi bu proteinleri yanlışlıkla zararlı olarak algılar ve immünoglobulin E (IgE) antikorlarını tetikleyerek bunlara saldırır. Bu gıda bir sonraki tüketildiğinde, IgE antikorları bunu algılar ve histamin gibi iltihaplı kimyasalların salınımını tetikler. Bu da alerji semptomlarına neden olur.

Tanı

Gıda alerjisini teşhis etmek için doktorlar, kişinin tıbbi geçmişini ve semptomlarını inceleyecek ve alerji testleri yapacaktır. Yaygın tanı testleri şunlardır:

• Deri delme testi - Şüphelenilen alerjenlerin az miktarda cilde uygulanması ve kırmızı, kaşıntılı şişliklerin (kurdeşen) gelişip gelişmediğine bakılması.
• Kan testi - Kandaki gıdaya özgü IgE antikorlarının seviyelerinin ölçülmesi. Daha yüksek seviyeler, daha yüksek alerji riskini gösterir.
• Ağızdan gıda testi - Alerjik reaksiyonu doğrulamak için tıbbi gözetim altında şüpheli tetikleyici gıdadan hastaya yavaş yavaş az miktarda yedirilir.

Tedavi

Gıda alerjilerinin birincil tedavisi, sorunlu gıda(lar)dan kesinlikle uzak durmaktır. Etiket okuma, çapraz temas konusunda farkındalık ve acil tıbbi müdahalede bulunmak da çok önemlidir. Ek yönetim stratejileri şunlardır:

• Epinefrin - Anafilaksiyi tedavi etmek için otomatik enjekte edilebilir epinefrin (EpiPen) mevcuttur. Epinefrin semptomları tersine çevirir ve hayat kurtarabilir.
• Antihistaminikler - Kurdeşen, şişlik veya burun tıkanıklığı gibi hafif semptomları hafifletmek için antihistaminik haplar veya sıvılar almak.
• Tanımlama bilezikleri - Kişinin gıda alerjilerini belirten tıbbi takılar takmak. Bu, acil bir reaksiyon durumunda diğerlerini uyarır.
• İmmünoterapi - İnsanları gıda alerjenlerine karşı duyarsızlaştırmak için dil altına mikro dozda alerjen verilmesi gibi deneysel teknikler kullanılabilir. Başarı oranları farklılık gösterebilir.

Risk faktörleri

Bir dizi faktör, belirli bireylerde gıda alerjisi geliştirme riskini artırır:

• Aile öyküsü - Yakın akrabalarda alerji veya astım olması riski artırır.
• Yaş - Gıda alerjileri çocukların yaklaşık %8'ini etkilerken, yetişkinlerin yalnızca %4'ünü etkiler. Birçok çocuk, belirli gıda alerjilerinden zamanla kurtulur.
• Diğer alerjiler - Saman nezlesi gibi diğer alerjik rahatsızlıkları olan kişilerde gıda alerjisi riski daha yüksektir.
• Astım - Astımı olan kişilerde şiddetli gıda alerjisi belirtileri görülme olasılığı daha yüksektir.
• Egzama - Gıda alerjileri sıklıkla atopik dermatit ve egzama ile birlikte görülür.

Komplikasyonlar

Gıda alerjileri ciddi, hatta ölümcül reaksiyonlara neden olabilir. Olası tehlikeler şunlardır:

• Anafilaksi - Gıda alerjileri, solunum yollarını daraltabilen, kan basıncını ciddi oranda düşürebilen ve tedavi edilmediği takdirde ölüme yol açabilen, hızla artan bir alerjik reaksiyon olan anafilaksinin önde gelen nedenidir.
• Ek alerjiler - Zaten bir gıda alerjiniz varsa, diğer gıdalara karşı da alerji geliştirme olasılığınız artar.

Ne Zaman Doktora Görünmelisiniz?

Gıdaya karşı alerjik reaksiyondan şüpheleniyorsanız, derhal bir alerji uzmanına danışın. Alerji uzmanı, gıda tetikleyicilerini belirlemek için tanı testleri uygulayabilir ve alerjenlerden kaçınma ve acil durumlara hazırlık konusunda tavsiyelerde bulunabilir.

Yemekten sonra nefes darlığı, hırıltı, baş dönmesi veya dudaklarda ya da boğazda şişme gibi belirtiler ortaya çıkarsa hemen acil yardım alın. Bunlar, acil tıbbi tedavi ve epinefrin enjeksiyonu gerektiren anafilaksi belirtileridir.

Gıda Alerjisi Nasıl Önlenir?

Araştırmalar, fıstık ürünleri gibi alerjenik gıdaların bebeklerin beslenmesine erken dahil edilmesinin gıda alerjilerini önlemeye yardımcı olabileceğini göstermektedir. Çocuğunuzun doktoruyla görüştükten sonra, bu tür gıdaları kademeli olarak, 4-6 aylıkken başlayarak miktarlarını artırarak sunmayı deneyin.

Gıda alerjisi tanısı almış kişiler reaksiyonları önlemek için şu önlemleri alabilirler:

• İçerik etiketlerini dikkatlice okuyun
• Alerjilere uygun olmayan restoranlarda yemek yemekten kaçının
• Garsonları, bakıcıları ve arkadaşlarınızı gıda alerjisi ihtiyaçları konusunda bilgilendirin
• Her zaman yanınızda epinefrin oto-enjektörleri bulundurun
• Güvenli olmayan gıdaların servis edileceği durumlar için özel atıştırmalıklar ve ikramlar satın alın

Sonuç

Gıda alerjileri giderek artıyor, ancak doğru yönetimle kontrol altına alınabilirler. Tetikleyici gıdalardan kaçınmak ve alerjik reaksiyonların derhal tedavi edilmesi çok önemlidir. Umut verici olsa da, kişileri duyarsızlaştırmak veya hassasiyeti azaltmak için immünoterapi tedavileri hala deneyseldir. Dikkatli olunduğunda, gıda alerjisi olanlar daha güvenli ve uygun beslenme düzenlerinin keyfini çıkarabilir ve daha kaliteli bir yaşam sürebilirler.

Dr. Ramadevi.D 
Kıdemli Diyetisyen, CARE Hastaneleri