Yatak yaraları

Yatak yaraları (basınç ülserleri), özellikle uzun süre yatak veya tekerlekli sandalyeye bağımlı kalanlar olmak üzere dünya çapında milyonlarca kişiyi etkilemektedir. Bu kapsamlı rehber, erken uyarı işaretlerinden etkili evde bakım yöntemlerine kadar yatak yarası tedavisi hakkında her şeyi açıklamaktadır. Yatak yarası türleri, yatak yarası önleme teknikleri, uygun yara bakımı ve tıbbi müdahale gerektiren uyarı işaretleri hakkında bilgi edineceksiniz. Blog ayrıca, yatak yaraları için farklı tedavi yöntemlerini ve ne zaman profesyonel yardım alınması gerektiğini de ele alarak, hem bakıcılar hem de hastalar için önemli bir kaynak haline getirmektedir.

Yatak Yaraları Nedir?

Yaygın olarak yatak yarası olarak bilinen bası yaraları, uzun süreli basınç nedeniyle vücudun belirli bölgelerine kan akışının azalmasıyla oluşan hasarlı cilt ve alt doku bölgeleridir. Bu yaralar, sürekli basınç nedeniyle cilt hücrelerine giden hayati kan akışının kesilmesi ve hücrelerin ölmesine neden olması durumunda iki saat gibi kısa bir sürede oluşabilir.

Yatak yaraları genellikle kemiklerin cilde en yakın olduğu vücut bölgelerinde gelişir, bunlar şunlardır:

• Topuk 
• bilekler
• dirsekler 
• omuzlar
• kalça 
• tailbone
• Geri 
• kalça
• Başın arkası

Yatak Yaralarının Nedenleri ve Risk Faktörleri

Bası yaralarının gelişimi, cilt dokusuna zarar veren üç temel mekanik kuvvetten kaynaklanır. Bu kuvvetleri ve ilişkili risk faktörlerini anlamak, önleme ve tedavi açısından çok önemlidir.

Birincil Yatak Yarası Nedenleri

• Sürekli Basınç: Sürekli kuvvet, dokulara kan akışını kısıtlar
• Sürtünme: Cildin yatak takımına veya giysilere sürtünmesi
• Kesme Kuvveti: Derinin alttaki dokulara ters yönde hareket etmesi

Yatak yarası oluşma olasılığını önemli ölçüde artıran birkaç faktör vardır:

• Tıbbi Durumlar
  • Diyabet- kan dolaşımını etkileyen
  • Vasküler hastalıklar- kan akışını sınırlamak
  • Omurilik yaralanmaları - duyusal azalma
  • Nörolojik bozukluklar- hareketliliği etkileyen
• Fiziksel Faktörler
  • 70 yaş üstü
  • Düşük kilo durumu
  • Kırılgan veya hassas ciltler
  • Kötü beslenme ve susuzluk
  • İnkontinans sorunları
  • Yoğun bakım ünitelerindeki bireyler 
  • Yakın zamanda ameliyat geçirmiş ve iyileşen bireyler
  • Özellikle tekerlekli sandalye veya yatağa bağımlı olanlar olmak üzere hareket kabiliyeti kısıtlı kişiler
  • Terleme veya idrar tutamama sonucu oluşan nem 
  • Kötü beslenme, özellikle yetersiz protein, vitamin ve mineral alımı

Belirtileri

İlk belirtiler cilt tonuna ve gelişim aşamasına bağlı olarak değişiklik gösterir. Erken uyarı işaretleri şunlardır:

• Ciltte renk değişikliği (açık tenlilerde kırmızı, koyu tenlilerde mor veya mavi)
• Çevredeki deriden daha sıcak veya daha soğuk hissedilen bölgeler
• Basınç kaldırıldıktan sonra rengi solmuş yamalar
• Hassas veya ağrılı noktalar
• Cildin alışılmadık sıkılığı veya süngerimsiliği
• Kaşıntı veya yanma hissi

Bası yaraları ilerledikçe her yatak yarası aşamasında farklı özellikler geliştirirler:

• İlk aşama: Basıldığında solmayan sıcak, renk değiştirmiş lekeler
• Orta Seviye: Sığ yaralar veya sıvı dolu kabarcıklar
• İleri Aşama: Görünür yağ dokularına sahip krater benzeri yaralar
• Ağır Evre: Kemik veya kasların açığa çıkabileceği derin yaralar

Enfeksiyonun Uyarı İşaretleri 

Bunlar, aşağıdakileri içerir: 

• irin drenajı
• kötü koku
• Etkilenen bölgenin çevresinde artan ağrı
• Ateş, titremeveya enfeksiyon yayılırsa kafa karışıklığı yaşanabilir. 

Komplikasyonlar

Yatak yaraları başlangıç ​​evresini aştığında hastanın genel sağlığı ve iyileşmesi açısından önemli riskler oluşturur.

Tedavi edilmeyen yatak yaralarının başlıca komplikasyonları şunlardır:

• Selülit (cilt ve yumuşak doku enfeksiyonu)
• Kemik ve eklem enfeksiyonları
• Kanser gelişimi (Marjolin ülseri)
• kan zehirlenmesi 
• Yaşamı tehdit eden doku hasarı
• Kangren
• En ciddi komplikasyon, enfeksiyonun kan dolaşımı yoluyla vücuda yayılmasıyla oluşan septik şoktur. Bu durum yaşamı tehdit edebilir ve acil tıbbi müdahale gerektirir.

Tanı

Doktorlar hastaları değerlendirmek için çeşitli geçerli risk değerlendirme araçları kullanırlar: 

• Norton Ölçeği: Yetişkin hastalarda bası yarası riskini değerlendirir. Ölçek, hastanın fiziksel durumu, ruhsal durumu, aktivitesi, hareketliliği ve idrar kaçırma durumunu içeren beş maddeden oluşur. 
• Waterlow Aracı: Yatak yarası risk değerlendirme aracı; vücut yapısı, cilt tipi, hareket kabiliyeti faktörleri, yaş ve bireysel risk faktörleri gibi çeşitli bileşenleri içerir. 
• Braden Aracı: Bu araç, hastalarda bası yarası riskini tahmin eder. Duyusal algı, nem ve aktivite seviyeleri gibi çeşitli alt ölçeklerden oluşur.

Tanı sürecinde doktorlar genellikle şunları yapar:

• Etkilenen bölgenin fiziksel muayenesi
• Genel sağlık durumunu değerlendirmek için kan testleri
• Enfeksiyondan şüpheleniliyorsa doku kültürleri
• Daha derin doku hasarının mümkün olduğu durumlarda X-ışınları veya MRI gibi görüntüleme testleri

Muayene sonucunda doktorlar, bası yarasına bir evre atar ve bu evre, en uygun yatak yarası tedavi planının belirlenmesine yardımcı olur. Bu evreleme süreci, yaranın ilerlemesini izlemek ve gerektiğinde bakım stratejilerini ayarlamak için çok önemlidir.

Yatak Yaraları İçin Tedaviler

Bası yaralarının tedavisi, uygun yara bakımı, basınç azaltma ve beslenme desteğini bir araya getiren kapsamlı bir yaklaşım gerektirir. 
Tedavi yaklaşımları genellikle şunları içerir:

• Etkili Yara Bakımı: Doktorlar şunları öneriyor:
  • Ölü dokuyu çıkarmak için yaraları tuzlu su çözeltisiyle temizleme
  • Uygun pansumanların (filmler, gazlı bezler, jeller veya köpükler) uygulanması
  • Basıncı azaltmak için özel şilteler ve yastıklar kullanın
  • Risk düzeyine bağlı olarak her 2-4 saatte bir pozisyon değiştirin
• Profesyonel Tıbbi Bakım: Ölü dokuyu çıkarmak için cerrahi debridman, özel pansumanlar ve ileri tedaviler uygulanabilir. Şiddetli vakalarda, kas flepleri veya deri grefti eklemek için cerrahi müdahale gerekebilir.
• Doğru beslenme: Bası yaralarının iyileşmesinde hayati bir rol oynar. Vücudun doku onarımını desteklemek için yeterli kaloriye, proteine, C vitaminine ve çinkoya ihtiyacı vardır. Doktorlar daha hızlı iyileşmeyi desteklemek için takviyeler önerebilir.
• Enfeksiyon Belirtilerinin Düzenli Olarak İzlenmesi: Yatak yarası enfeksiyonunun belirtilerine dikkat edin; bunlar arasında kötü koku veya artan ağrı yer alır. 

Doktor Ne Zaman Görülür?

Kişiler aşağıdaki durumları fark ettiklerinde derhal tedavi eden doktorlarıyla iletişime geçmelidir:

• Sıcak, şiş veya kırmızı cilt (daha koyu ciltte mor veya mavi görünür)
• Ülserden irin akıntısı
• Yüksek ateş veya ateş
• Şiddetli ağrı veya artan rahatsızlık
• Ten renginde veya dokusunda değişiklikler
• Etkilenen bölgenin etrafında olağandışı hassasiyet veya sıcaklık

Önleme

Temel koruyucu önlemler arasında düzenli pozisyon değişiklikleri ve uygun cilt bakımı yer alır:

• Erken uyarı işaretleri için cildinizi günlük olarak kontrol edin
• Cildinizi temiz ve nemli tutun
• Yataktayken her 4-6 saatte bir pozisyon değiştirin
• Tekerlekli sandalyede her 15-20 dakikada bir ağırlığınızı değiştirin
• İyi beslenmeyi ve sıvı alımını sürdürün
• Uygun basınç azaltıcı ekipman kullanın; doğru ekipman seçimi önlemede önemli bir rol oynar. Doktorlar, köpük şilteler, jel minderler veya hava yatakları gibi bireysel risk faktörlerine göre özel destek yüzeyleri önermektedir.
• Cilt bakımı kurallarına titizlikle uyulmalıdır. Bunlar:
  • Cildinizi temiz ve kuru tutun, özellikle neme eğilimli bölgeleri. 
  • Günlük olarak nemlendirici kremler uygulayın. 
  • İdrar tutamama sorunu yaşayan bireylerde, hızlı temizlik ve bariyer kremleri hassas bölgelerin korunmasına yardımcı olur.
  • A dengeli beslenme Protein, vitamin ve minerallerle zenginleştirilmiş formülüyle cildin bütünlüğünü korumaya yardımcı olur. 
• Tekerlekli Sandalye Önlemleri:
  • Tekerlekli sandalye kullananlar için uygun boyut ve yastıklama önemlidir. 
  • Tekerlekli sandalyenin uyumunun ve minder durumunun düzenli olarak değerlendirilmesi, basınç noktalarının oluşmasını önlemeye yardımcı olur. 
  • Özel yastıkların şişirilmesi ve doğru konumlandırılması için günlük olarak kontrol edilmesi gerekir.

Sonuç

Günlük cilt kontrolleri, doğru pozisyonlama ve basınç giderici ekipman kullanımı yoluyla yatak yaralarına karşı en etkili strateji korunmadır. Düzenli takip, ciddi komplikasyonlara dönüşmeden önce erken uyarı işaretlerinin yakalanmasına yardımcı olur. Riskleri anlayan ve uygun bakım yönergelerini uygulayan bakım verenler ve hastalar, yatak yaralarının yönetiminde daha iyi sonuçlar elde eder. Dikkatli koruma, doğru tedavi ve zamanında tıbbi müdahalenin birleşimi, yatak yarası geliştirme riski taşıyan kişiler için mümkün olan en iyi sonuçların alınmasını sağlar.

SSS

1. Yaşlılarda yatak yarası nasıl tedavi edilir ve yönetilir?

Yaşlı hastaların tedavisi, cilt hassasiyetine ve genel sağlık durumlarına özel dikkat gerektirir. Doktorlar, 2-4 saatte bir düzenli pozisyon değişikliği ve uygun cilt bakımı önermektedir. Temel tedavi adımları şunlardır:

• Yarayı tuzlu su solüsyonuyla temiz tutmak
• Yara evresine uygun reçeteli pansumanların kullanılması
• Yeterli protein alımıyla doğru beslenmenin sağlanması
• İyi bir cilt nem dengesinin korunması

2. Yatak yaraları evde tedavi edilebilir mi?

Erken evre bası yaraları için doktor rehberliğinde evde tedavi mümkündür. Uygun yara temizliği, düzenli pansuman değişimi ve dikkatli takip, evde bakımın temelini oluşturur. Ancak, 3. ve 4. evre bası yaraları profesyonel tıbbi müdahale gerektirir.

3. Yatak yarası tedavi edilebilir mi?

Çoğu bası yarası, özellikle 1. ve 2. evredekiler, uygun tedaviyle iyileşir. İyileşme süresi, yaranın evresine, genel sağlık durumuna ve tedavi protokollerine uyuma bağlı olarak değişir. Bazı ciddi vakalarda tam iyileşme için cerrahi müdahale gerekebilir.

4. Antibiyotikli krem ​​yatak yaralarına iyi gelir mi?

Doktorlar enfekte bası yaraları için antibiyotikli kremler reçete ettiğinde faydalı olabilir. Ancak, tüm yatak yaraları antibiyotik tedavisi gerektirmez. Doktorlar, yara değerlendirmesine ve enfeksiyon belirtilerine göre ihtiyaca karar verir.

5. Bası yaralarının yaygın görüldüğü yerler nerelerdir?

Yaygın basınç noktaları vücut pozisyonuna ve hareket kabiliyetine göre değişir, örneğin:

• Yatma Pozisyonu: Topuklar, kuyruk sokumu, omuzlar
• Oturma: Kalçalar, omurga, kürek kemikleri
• Yan yatma: Kalçalar, ayak bilekleri, kulaklar

Dr. Sandeep Borphalkar

MBBS, DNB (Dahiliye)
CARE Hastaneleri, Banjara Hills, Haydarabad

Randevu almak için arayın:

+ 91 40-68106529

1