Kalpte Delik: Türleri, Belirtileri, Nedenleri ve Tedavisi

Kalp deliği, en sık görülen doğuştan kalp kusurlarından biridir. Delikli kalplerin hayatta kalma oranları endişe verici görünse de, oldukça ümit vericidir. Kalp odacıkları arasındaki duvarlarda anormal açıklıklar olduğunda kalp deliği oluşur.
Bu makale, okuyucuların bu yaygın kalp rahatsızlığını daha iyi anlamalarına yardımcı olmak için çeşitli kalp deliği tiplerini, semptomlarını, nedenlerini ve kalpteki delik tedavi seçeneklerini incelemektedir.

Kalpteki Delik Türleri

Doktorlar hastalarda üç ana tipte kalp deliği teşhis eder: 

• Atriyal Septal Defekt (ASD): Atriyal septal defekt, kalbin iki üst odacığı (atriyum) arasında oluşan bir deliktir. Bu defekt, oksijen açısından zengin kanın sol atriyumdan sağ atriyumdaki oksijen açısından fakir kana sızmasına neden olur. ASD'ler ayrıca dört farklı türe ayrılabilir:
  • Sekundum ASD: Atriyal septumun orta kısmında oluşan en yaygın tiptir.
  • Primum ASD: Atriyal septumun alt kısmında, triküspit ve mitral kapakların yakınında yer alır.
  • Sinüs venosus ASD: Atriyal septumun üst kısmında, sağ atriyuma akan damarların yakınında bulunur.
  • Koroner sinüs ASD: Koroner sinüs ile sol atriyum arasında açıklık oluşturan en nadir formdur.
• Ventriküler Septal Defekt (VSD): Ventriküler septal defekt, kalbin iki alt odacığı (ventriküller) arasında bir deliktir. VSD'lerde, kan basınç farkları nedeniyle sol ventrikülden sağ ventriküle akar. VSD'lerin dört ana türü vardır:
  • Membranöz VSD: Ventrikül duvarının üst kısmında yer alan en yaygın tiptir.
  • Kaslı VSD: Duvarın alt kısmında oluşur ve sıklıkla birden fazla delik şeklinde görülür.
  • Giriş VSD: Kanın ventriküllere girdiği, kalp kapakçıklarının hemen altında yer alır.
  • Çıkış VSD: Kanın ventriküllerden çıktığı yer olan pulmoner ve aort kapakçıklarının yakınında bulunur.
• Patent Foramen Ovale (PFO): Diğer kalp deliklerinin aksine, açık foramen ovale aslında normal fetal dolaşımın bir parçasıdır. Doğumdan önce tüm bebeklerde, genellikle doğumdan kısa bir süre sonra kapanan küçük, kapak benzeri bir açıklık bulunur. Ancak, dünya çapında yetişkinlerin yaklaşık %25'inde bu açıklık açık kalır. PFO'lu çoğu kişi, nadiren semptomlara veya sağlık sorunlarına neden olduğu için tedaviye ihtiyaç duymaz.

Kalpteki Deliğin Belirtileri

• Yenidoğanlar ve bebekler için: Bebekler kötü beslenme alışkanlıkları gösterebilir, kilo almada zorluk çekebilir (gelişememe) ve hızlı veya zor nefes alabilirler. Ayrıca, ebeveynler beslenme sırasında aşırı terleme ve sık solunum yolu enfeksiyonları fark edebilirler. Doktorlar, tıbbi kontroller sırasında genellikle stetoskopla dinlerken kalp atışları arasında duyulan bir uğultu sesi olan kalp üfürümü tespit ederler.
• Çocuklar: Fiziksel aktivite sırasında çabuk yorulabilirler. Ayrıca egzersiz sırasında nefes darlığı yaşayabilir ve yaşıtlarına kıyasla daha yavaş fiziksel gelişim gösterebilirler. Bazı durumlarda, dinlenirken bile hızlı nefes alma kalıpları ortaya çıkabilir.
• Yetişkinler için Tespit edilmemiş veya tedavi edilmemiş kalp delikleri ile yaşayanların yaygın belirtileri şunlardır:
  • Özellikle fiziksel efor sırasında nefes darlığı
  • Yorgunluk veya sürekli yorgun hissetme
  • Düzensiz kalp atışları (aritmiler)
  • Kalp çarpıntısı - hızlı, vurucu veya çırpınan kalp atışı hissi
  • Bacaklarda, ayaklarda veya karın bölgesinde şişlik

Kalp Deliklerinin Nedenleri ve Risk Faktörleri

Kalpte delik oluşumu, esas olarak kalbin yapılarının oluştuğu fetal gelişim sırasında meydana gelir. Bu kusurların çoğu, kalp gelişiminin erken evrelerinde, genellikle kadının hamile olduğunun farkına varmasından önce ortaya çıkan sorunlardan kaynaklanır.

• Genetik faktörler: Kalp deliği vakalarının çoğunda genetik mutasyonlar önemli rol oynar. Bazı genetik bozuklukları olan çocuklarda bu kusurların gelişme riski daha yüksektir. Örneğin:
  • Down sendromu (trizomi 21), atriyal ve ventriküler septal defekt olasılığını artırır
  • DiGeorge sendromu (22q11.2 delesyon sendromu) genellikle ventriküler septal defektleri içerir
  • Turner sendromu genellikle kalp kapakçıklarını da içeren çeşitli kalp kusurlarını içerir.
• Çevresel faktörler: Hamilelikte çeşitli çevresel etkenler kalp deliği riskini artırabilir:
  • Hamilelik sırasında kötü kontrol edilen maternal diyabet
  • Hamilelik sırasında alınan bazı ilaçlar, özellikle bazı anti-nöbet ilaçları ve kan sulandırıcılar
  • Hamilelikte alkol tüketimi
  • Hamilelik sırasında sigara içmek
  • Erken gebelikte viral enfeksiyonlar, özellikle kızamıkçık (Alman kızamığı)
• Anne Sağlığı Koşulları: Annenin sağlık durumu, fetüsün kalp gelişimini etkileyebilir. Risk şu durumlarda artar:
  • İleri anne yaşı (40 üzeri)
  • Hamilelik öncesi veya sırasında obezite
  • Tedavi edilmemiş fenilketonüri (PKU)
  • Lupus veya diğer otoimmün rahatsızlıklar
• Aile öyküsü: Doğuştan kalp rahatsızlığı olan bir ebeveyne veya kardeşe sahip olmak, çocukta riski artırır. Kalp deliği vakalarının çoğu ailede kalp rahatsızlığı öyküsü olmadan ortaya çıksa da, yakın aile bireylerinde kalp rahatsızlığı varsa risk artar.
• Edinilmiş Nedenler: Kalpteki tüm delikler doğumda mevcut değildir. Yaşam boyunca kalp krizleri, kalp dokusuna zarar vererek ventriküler septal defektlere yol açabilir. Göğüs bölgesine uygulanan özel tıbbi müdahaleler veya travmalar nadiren sonradan oluşan kalp deliklerine neden olabilir.

Kalpteki Deliğin Komplikasyonları

Kalp yetmezliği en sık görülen komplikasyonlardan biridir. Orta veya büyük ventriküler septal defekti olan bir kalp normalden daha fazla çalışır ve akciğerlere aşırı kan akışı olur. Uygun tedavi uygulanmazsa, kalp sonunda verimli bir şekilde kan pompalayamaz hale gelir.

Zamanla, onarılmayan bir delik, yıllar sonra gelişen ciddi bir rahatsızlık olan Eisenmenger sendromuna yol açabilir. Bu durum, düzensiz kan akışının akciğer damarlarının sertleşip daralmasına neden olmasıyla ortaya çıkar. Akciğer atardamarlarındaki kan basıncı yükselerek, akciğer damarlarına kalıcı hasar veren pulmoner hipertansiyon adı verilen bir rahatsızlığa neden olur.

Kalbinde delik olan hastalarda, kalbin iç zarının iltihaplanmasına neden olan, yaşamı tehdit eden nadir fakat ciddi bir enfeksiyon olan endokardit de gelişebilir.
Ek komplikasyonlar şunlardır:

• Kalp kapakçığı sorunları ve düzensiz kalp ritimleri (aritmiler)
• Kalbin içinde kan pıhtılarının oluşması nedeniyle felç riski
• Tekrarlayan solunum yolu enfeksiyonları 
• Fiziksel büyümede bozulma 
• Gelişimsel gecikmeler

Tanı

Ekokardiyografi, kalp deliklerinin tespitinde birincil tanı aracıdır. Bu ağrısız test, atan kalbin ayrıntılı görüntülerini oluşturarak kalbin yapısını, odacıklarını, kapakçıklarını ve kan akış düzenlerini ortaya çıkarır. Doktorlar, radyasyon kullanmadan kapsamlı bilgi sağladığı için bu yöntemi sıklıkla kullanırlar.

Ek bilgiye ihtiyaç duyulduğunda hekimler şunları talep edebilir:

• Elektrokardiyogram (EKG veya EKG) 
• Göğüs röntgeni 
• Nabız oksimetresi 
• Kardiyak MRG 
• CT tarama 
• kalp kateterizasyonu

Tedavi

Tüm kalp delikleri müdahale gerektirmez, çünkü kalpteki birçok küçük delik tedavi edilmeden kendiliğinden kapanır. Tedavi gerektiğinde doktorlar çeşitli yaklaşımları değerlendirir:

• İlaç Yönetimi: İlaçlar deliğin kendisini onarmaz ancak semptomların yönetilmesine ve komplikasyonların önlenmesine yardımcı olur:
  • Sıvı birikimini ve kalp üzerindeki baskıyı azaltmak için idrar söktürücüler (su hapları)
  • Kan pıhtısı riskini azaltmak için kan sulandırıcılar (antikoagülanlar)
  • Düzensiz kalp atışlarını kontrol etmek için beta blokerler
  • Bazı durumlarda oksijen tedavisi
• Kateter Bazlı Prosedürler: Bu minimal invaziv tedaviler birçok hastada cerrahi müdahalenin yerini büyük ölçüde almıştır:
  • Kasıktaki bir kan damarından ince, esnek bir tüp (kateter) yerleştirilir
  • Kateter, deliği kapatmak için bir ağ yama veya tıkaç sağlar
  • Kalp dokusu cihazın etrafında giderek büyür ve açıklığı kalıcı olarak kapatır
  • Hastalar genellikle ertesi gün ameliyat izi olmadan evlerine giderler
• Cerrahi onarım: Bazı defektlerde açık kalp ameliyatı gerekliliği devam etmektedir:
  • Cerrah kalbe göğüs yoluyla erişir
  • Kalp-akciğer makinesi onarım sırasında dolaşımı korur
  • Delik yamalar veya dikişler kullanılarak kapatılır
  • İyileşme hastanede birkaç gün sürer

Doktor Ne Zaman Görülür?

Aşağıdaki durumlarda derhal acil yardım alın:

• Bir çocuk göğüs ağrısı yaşıyor
• Nefes almak ciddi şekilde zorlaşır
• Cildinizde, dudaklarınızda veya tırnaklarınızın altında mavimsi bir renk fark ederseniz
• Özellikle fiziksel aktivite sırasında bayılma meydana gelir
• Bir çocuğun alışılmadık veya açıklanamayan terlemesi varsa

Bu belirtiler acil tıbbi müdahale gerektiren ciddi komplikasyonların habercisi olabilir.

Sonuç

Kalpteki delikleri anlamak hem hastalar hem de aileleri için hayati önem taşımaktadır. Bu durum birçok yenidoğanı etkilese de, tıptaki gelişmeler çoğu vakada başarılı tedaviyi mümkün kılmıştır. Küçük defektler genellikle kendiliğinden kapanırken, daha büyük defektler ilaç, kateter bazlı prosedürler veya ameliyatla tedavi edilebilir.

Erken teşhis, başarılı tedavi sonuçlarında kritik bir rol oynar. Ebeveynler, çocuklarında nefes almada zorluk, kilo alımında azalma veya olağandışı yorgunluk gibi uyarı işaretlerine dikkat etmelidir. Teşhis konulmamış kalp deliği olan yetişkinler ise nefes darlığı veya sürekli yorgunluk gibi semptomlara dikkat etmelidir.

SSS

1. Kalbinizdeki delik ne kadar ciddi?

Kalp deliğinin ciddiyeti büyük ölçüde boyutuna, konumuna ve türüne bağlıdır. Küçük defektler genellikle sorun yaratmaz ve tedavi gerektirmeyebilir. Öte yandan, daha büyük delikler tedavi edilmezse ciddi komplikasyonlara yol açabilir.  

2. Kalpteki delik tedavi edilebilir mi?

Özellikle çocuklarda, birçok küçük kalp deliği müdahaleye gerek kalmadan kendiliğinden kapanır. Kendiliğinden kapanmayanlar için:

• İlaçlar semptomları yönetebilir ancak deliği iyileştiremez
• Kateter bazlı prosedürler, açık cerrahiye gerek kalmadan belirli defektleri kapatabilir
• Daha büyük veya daha karmaşık defektler için cerrahi onarım gerekli olabilir

3. Kalp deliği ameliyatı güvenli midir?

Kalp deliği ameliyatı genellikle güvenli ve etkilidir, ancak bazı riskler taşır. Olası komplikasyonlar şunlardır:

• Kan nakli gerektiren kanama
• Kapatma cihazının etrafında enfeksiyon
• Anormal kalp ritimleri
• Böbrek yetmezliği veya felç gibi nadir fakat ciddi sorunlar

4. EKG ile kalp delikleri tespit edilebilir mi?

Elektrokardiyogram (EKG) tek başına kalp deliklerini kesin olarak teşhis edemez. Bir kusuru düşündüren anormal kalp örüntülerini tespit edebilse de, ekokardiyogram tanı için altın standart olmaya devam etmektedir. 

5. Kalbinizde delik varsa nelerden kaçınabilirsiniz?

Kalp deliği olan kişiler genellikle şunları yapmalıdır:

• Fiziksel aktivite kısıtlamalarını kardiyologlarıyla görüşün; çoğu kişi tüm aktivitelere olmasa da bazı aktivitelere katılabilir.
• Kalp enfeksiyonlarını önlemek için diş tedavilerinden önce antibiyotik alın
• Hamile kalmadan önce doktorunuza danışın
• Herhangi bir ameliyattan önce tüm doktorlara durumlarını bildirin
• Antikoagülan ilaçlar kullanıyorsanız dikkatli olun