Ağız Kanseri: Türleri, Belirtileri, Nedenleri, Tanısı ve Tedavisi

Ağız kanseri, yaşam boyu yaklaşık 100,000 kişiden 20'sini etkileyerek, baş ve boyun kanserlerinin en yaygın türü haline gelmiştir. Ağız kanserinin tedavisi önemli ölçüde gelişmiştir ve uygun tıbbi müdahale ile hastaların yaklaşık %63'ü teşhisten sonra beş yıl hayatta kalmaktadır. Erken teşhis ve uygun tedavi, başarılı iyileşme şansını önemli ölçüde artırır.

Ağız Kanseri Nedir?

Ağız boşluğunda gelişen kanser, ağız kanserinin başlangıcını işaret eder. Bu durum, dudaklar, diş etleri, dil, yanaklar ve ağız tabanı ve damak dahil olmak üzere ağzın çeşitli bölgelerinde oluşur. Hastalık öncelikle ağız ve boğazı kaplayan, balık pullarına benzeyen ince, düz hücreler olan skuamöz hücrelerde başlar.

Ağız boşluğu kanserlerinin %90'ından fazlası skuamöz hücreli karsinomlardır. Bu kanserler, ağızdaki hücrelerin mutasyona uğraması ve anormal şekilde büyümesiyle başlar. Bu mutasyona uğramış hücreler birikerek, boyundaki yakın dokulara ve lenf düğümlerine yayılabilen tümörler oluşturur.

Ağız boşluğu ve orofarenks, nefes alma, konuşma, yeme, çiğneme ve yutma gibi işlevlerde hayati rol oynar. Bu bölgelere dağılmış küçük tükürük bezleri, ağız ve boğazı nemlendirirken yiyeceklerin sindirimine yardımcı olan tükürük üretir.

Ağız Kanseri Türleri

Skuamöz hücreli karsinom, ağız boşluğu kanserinin en yaygın türü olup, teşhis edilen tüm vakaların %90'ından fazlasını oluşturur. Çeşitli türleri bulunmakla birlikte, her biri özelliklerine ve konumuna bağlı olarak farklı tedavi yaklaşımları gerektirir.

• Dil kanseri genellikle dilin ön üçte ikisini etkiler ve boyundaki lenf bezlerine yayılma eğilimi yüksektir. 
• Diş eti ve çene kanseri hem üst hem de alt diş etlerinde gelişebilir ve potansiyel olarak alttaki çene kemiğine yayılabilir. 

Daha az yaygın olan ağız kanseri türleri şunlardır:

• Verrukoz karsinom: Ağız boşluğu tümörlerinin yaklaşık %5'ini oluşturan yavaş büyüyen bir varyant
• Minör tükürük bezi karsinomları: Bunlar ağız ve boğaz astarında gelişir ve adenoid kistik karsinom ve mukoepidermoid karsinom dahil olmak üzere birden fazla alt tip sunar.
• Mukozal melanom: Cilt yerine ağız içini kaplayan nemli zarlarda oluşan nadir bir kanser türüdür.
• Lenfoma: Özellikle dil kökü veya bademcikler gibi bölgelerdeki lenf dokusunda gelişir.

Ağız Kanseri Belirtileri

Ağız kanserinin erken uyarı işaretleri genellikle belirsizdir ve zamanında teşhis için düzenli ağız muayeneleri çok önemlidir. Ağız içindeki beyaz veya kırmızı lekeler birincil göstergelerdir; lökoplaki (beyaz veya gri lekeler), eritroplaki (kabarık kırmızı lekeler) ve eritroleukoplaki (kırmızı ve beyaz lekelerin karışımı) gibi belirli varyasyonları vardır.

Ağızdaki fiziksel değişiklikler şu şekilde ortaya çıkabilir:

• İki hafta içinde iyileşmeyen kalıcı yaralar veya ülserler
• Ağız dokularında kalınlaşmış alanlar veya yumrular
• Dişlerin hizalanmasında veya ısırma düzeninde değişiklikler
• Ağızda açıklanamayan kanama
• Dudaklarda, diş etlerinde veya ağız iç yüzeylerinde pürüzlü veya kabuklu lekeler

Durum ilerledikçe fonksiyonel semptomlar daha belirgin hale gelir. Hastalar çiğneme, yutma veya konuşma gibi temel ağız fonksiyonlarında zorluk yaşayabilirler. Bu semptomlara genellikle çene veya dilde hareket kısıtlamaları eşlik eder.

Ağız Kanserlerinin Risk Faktörleri ve Nedenleri

Ağız kanserinin oluşumunda tütün kullanımı ve alkol tüketimi başta olmak üzere birçok faktör rol oynar. Sigara ve alkolün bir araya gelmesi riski önemli ölçüde artırır. Aşağıda ağız kanserinin bazı yaygın nedenleri verilmiştir:

• Toacco, Pan Masala, Areka Fındığı, Bidi 
• Hem çok sigara içen hem de aşırı alkol tüketen kişilerde risk, ne sigara içen ne de alkol tüketenlere göre 30 kat daha fazladır. 
• Genetik yatkınlık, belirli kalıtsal durumlar aracılığıyla önemli bir rol oynar. Fanconi anemisi ve diskeratozis konjenita taşıyıcıları, ağız ve boğaz kanseri geliştirme açısından daha yüksek risk altındadır. 
• Kardeşlerinde daha önce baş ve boyun kanseri tanısı konmuş bireylerde risk daha fazladır.
• İnsan papilloma virüsü (HPV) enfeksiyonu, özellikle tip 16, önemli bir etken olarak karşımıza çıkmaktadır.  
• Diğer önemli risk faktörleri şunlardır:
  • Yetersiz beslenme ve aşırı vücut ağırlığı
  • Uzun süreli UV ışığına maruz kalma, özellikle dudak kanserlerini etkiliyor
  • Özellikle HIV/AIDS hastalarında zayıflamış bağışıklık sistemi
  • Eritroplaki ve lökoplaki gibi önceden var olan ağız rahatsızlıkları
  • Belirli kanserlerin, özellikle serviks, özofagus veya akciğer kanserinin daha önce teşhis edilmiş olması

Ağız Kanserinin Komplikasyonları

Baş ve boyun kanseri hastalarının çoğu, bazen tedaviyi tamamen durduracak kadar şiddetli olabilen ağız komplikasyonları yaşar. Başlıca komplikasyonlar arasında mukozit (ağız mukoza zarlarının iltihabı), enfeksiyonlar, ağrı ve kanama yer alır.

Ağız Kanseri Teşhisi

İlk adım kapsamlı bir fizik muayenedir; doktorlar dudaklarda ve ağızda yumrular, beyaz lekeler (lökoplaki) ve tahriş bölgeleri açısından inceleme yaparlar.

Görüntüleme Testleri:

• Biyopsi: Biyopsi, ağız kanserinin teşhisinde kesin yöntem olarak kabul edilir. 
• BT taramaları: X-ışınları ve bilgisayarlar kullanılarak ayrıntılı kesitsel görüntüler oluşturulur
• MRI taramaları: Yumuşak dokuları incelemek için manyetik alanlardan yararlanır
• PET taramaları: Kanser yayılımını belirlemek için radyoaktif şekeri takip edin

Ağız Kanseri Tedavisi

Ağız kanseri tedavi stratejileri birçok faktöre bağlıdır. Tıbbi ekipler, kanserin yerini, evresini ve hastanın genel sağlık durumunu göz önünde bulundurur. Cerrahi genellikle, özellikle yayılmamış küçük, erken evre kanserler için ilk basamak tedavi yöntemidir.

• Cerrahi seçenekler şunları kapsar:
  • Yeterli sınır çıkarımı ile primer tümör rezeksiyonu
  • Dil kanserlerinde glossektomi (kısmi veya tam)
  • Çeneyle ilgili vakalarda mandibulektomi
  • Lenf nodu çıkarılması için boyun diseksiyonu (primer restorasyon yapıldığında tüm vakalarda yapılır)
• Radyasyon 
  • Adjuvan Radyoterapi
  • Eş zamanlı kemoradyoterapi 
  • Palyatif Radyoterapi 
• Kemoterapi tedavide çeşitli roller oynar:
  • Ameliyat sonrası kalan kanser hücrelerinin ortadan kaldırılması
  • Ameliyat öncesi tümör küçülmesi
  • İleri kanser yönetimi
  • Radyasyonla kombine tedavi

Hedefli tedavi ve immünoterapi daha yeni tedavi yaklaşımlarını temsil eder. Hedefli bir ilaç olan setuksimab, kanser hücrelerindeki epidermal büyüme faktörü reseptörlerini (EGFR) bloke eder. İmmünoterapi ilaçları, bağışıklık sisteminin kanser hücrelerini tespit edip yok etmesine yardımcı olur.

Doktor Ne Zaman Görülür?

Bazı belirtiler acil tıbbi değerlendirme gerektirir, bunlar arasında şunlar yer alır:

• Ağızda veya boğazda kalıcı yaralar veya tahriş, diş kaybı, çene
• Ağız içinde beyaz veya kırmızı lekeler
• Boğazda bir şeyin takılıp kaldığı hissi
• Seste değişiklikler veya kalıcı ses kısıklığı
• Sürekli öksürük nöbetleri
• Çiğneme, yutma veya konuşma sorunları
• Çene veya dil hareketlerinde kısıtlılık
• Ağız uyuşması
• Çene veya boyun bölgesinde şişlik
• Tekrarlayan burun kanamaları
• İşitme değişikliği olmadan kulak ağrısı
• Açıklanamayan kilo kaybı

Önleme

Ağız kanserini önlemek, bilinçli yaşam tarzı seçimleri yapmayı ve düzenli sağlık kontrollerini sürdürmeyi gerektirir. İşte bazı genel kurallar:

• Tütün kullanımını durdurma, Pan masala, supari, Hukka
• Alkol tüketiminin durdurulması
• Düzenli diş kontrolleri 
• HPV aşısı 
• Ağız kanseri riskini %40-50 oranında azaltan meyve ve sebzelerden zengin bir beslenme düzeninin sürdürülmesi
• UV ışınlarına karşı koruma sağlamak için SPF 30 veya daha yüksek bir değere sahip dudak kremi kullanın
• HPV bulaşmasını önlemek için güvenli seks yapın
• Tip 1 kanserojen olarak sınıflandırılan betel cevizi ve areka cevizi tüketiminden kaçınılmalıdır.

SSS

1. Ağız kanseri tedavi edilebilir mi?

Ağız kanseri, erken teşhis edildiğinde umut verici iyileşme oranları göstermektedir. Çalışmalar, hastaların yaklaşık %68'inin teşhisten sonra beş yıl hayatta kaldığını göstermektedir. Erken evrede tespit edilen kanserlerde sağkalım oranı önemli ölçüde artarak, evre 1 vakalarda %86'ya ulaşmaktadır.

2. Ağız kanserinin başlıca nedenleri nelerdir?

Ağız kanseri vakalarının yaklaşık %90'ı belirli risk faktörlerinden kaynaklanmaktadır. Başlıca nedenler şunlardır:

• Tütün, Pan Masala, Areka Fındığı'nın herhangi bir biçimde kullanımı
• Düzenli aşırı alkol tüketimi
• İnsan papilloma virüsü (HPV) enfeksiyonu
• Uzun süreli güneşe maruz kalma - dudakları etkiliyor
• Ağız kanseri aile öyküsü

3. Ağız kanseri kaç yaşında başlar?

Ağız kanseri esas olarak yaşlı yetişkinleri etkilerken, ortalama tanı yaşı 63'tür ve vakaların yaklaşık %20'si 55 yaşın altındaki hastalarda görülür. Ortanca ölüm yaşı 68'dir. Genç nüfusta, tütün ve alkol kullanımındaki artışa bağlı olarak görülme sıklığı giderek artmaktadır.

4. Ağız kanserinin kan testi nedir?

Şu anda ağız kanserini teşhis etmek için özel bir kan testi bulunmamaktadır. Ancak doktorlar kan testlerini şu amaçlarla kullanır:

• Tedaviden önce genel sağlık durumunuzu değerlendirin
• Tedavi etkinliğini izleyin
• Kan hücresi sayımlarını kontrol edin
• Karaciğer ve böbrek fonksiyonlarını değerlendirin

5. Ağız kanseri ne kadar yaygındır?

İstatistikler, her 100,000 yetişkinden yaklaşık 20'sinin ağız kanserine yakalandığını göstermektedir. Erkekler, kadınlara kıyasla iki kat daha fazla risk altındadır.

6. Ağız kanseri ağrılı mıdır?

Gerçekten de ağrı, en önemli semptomlar arasında yer alır. Ağrı genellikle hastalık ilerledikçe kötüleşir ve yeme, konuşma ve yutma gibi temel işlevleri etkiler.

7. Evde ağız kanseri nasıl kontrol edilir?

Erken teşhis için aylık kendi kendine muayeneler hayati önem taşır. Başlıca adımlar şunlardır:

• Dudakların ve ağız içi yüzeylerinin parlak ışık kullanılarak incelenmesi
• Dil yüzeylerini ve yanlarını kontrol etme
• Topaklanma veya doku değişiklikleri hissi
• Beyaz veya kırmızı lekeleri arıyorum
• Kalıcı yaralar veya kanamanın izlenmesi
• Ağız çatısı ve tabanının incelenmesi