Çölyak Hastalığı

Çölyak hastalığı, yaygın olarak gluten intoleransı olarak adlandırılır ve kişinin ince bağırsağını etkileyen kronik bir otoimmün hastalıktır. Başlıca tetikleyici, buğday, arpa ve çavdar tanelerinde bulunan bir protein olan gluten tüketimidir. Bu rahatsızlığa sahip kişiler gluten tükettiğinde, bağışıklık sistemleri anormal tepki vererek ince bağırsağın iç yüzeyinde iltihaplanma ve hasara neden olur. Bu durum çeşitli gastrointestinal semptomlara yol açabilir. Tedavi edilmezse, etkilenen kişide çölyak hastalığı ciddi komplikasyonlara neden olabilir. Çölyak hastalığı, glutensiz bir diyete bağlı kalmak çok önemli olduğundan günlük yaşamı derinden etkileyebilir ve beslenme kısıtlamaları nedeniyle sosyal etkinlikleri ve dışarıda yemek yemeyi daha da zorlaştırır. Kronik bir rahatsızlığı yönetmekten kaynaklanan duygusal stres ve olası besin eksiklikleri, yükü daha da ağırlaştırır. 

Çölyak Hastalığının Nedenleri Nelerdir?

Çeşitli genetik ve çevresel faktörler bir araya gelerek çölyak hastalığına neden olabilir. Başlıca tetikleyici, buğday, çavdar ve arpa gibi birçok tam tahılda bulunan bir protein olan glüten tüketimidir.

Çölyak hastalığı olan kişilerde bağışıklık sistemi glütene anormal tepki vererek ince bağırsağın iç yüzeyine zarar veren bir otoimmün tepkiye neden olur.

Viral enfeksiyonlar, şiddetli duygusal stres gibi çevresel faktörler stresveya diğer tetikleyiciler de bağışıklık sistemini harekete geçirebilir. Bebek besleme alışkanlıkları, gastrointestinal enfeksiyonlar ve bağırsak bakterilerinin de buna katkıda bulunduğu düşünülse de, araştırmacılar bunların çölyak hastalığındaki doğrudan nedensel rolünü kesin olarak kanıtlayamamıştır.

Çölyak Hastalığının Belirtileri

Çölyak hastalığının belirtileri demografik olarak farklılık gösterebilir ve hafiften şiddetliye kadar değişebilir. Yaygın belirtilerden bazıları şunlardır:

• Karın ağrısı, şişkinlikve gaz
• İshal or kabızlık
• Kötü kokulu dışkı
• Bulantı ve kusma
• Kilo kaybı ve kilo alamama
• Yorulma ve zayıflık

Diğer gastrointestinal olmayan semptomlar şunlardır:

• Anemi (düşük demir seviyeleri), ince bağırsaktan demir emiliminin azalmasından kaynaklanır
• Yorgunluk
• Baş ağrısı
• Kemik ve eklem ağrısı
• Kemik yoğunluğunun azalması veya kemiğin yumuşaması
• cilt döküntü veya dermatitis herpetiformis
• Ağız ülserleri
• Karaciğer enzimlerinde artış
• Nörolojik belirtiler, örneğin uyuşukluk ve ayaklarda ve ellerde karıncalanma, bilişsel bozukluk, öğrenme güçlükleri, kas koordinasyon eksikliği ve nöbetler
• Gecikmiş ergenlik, erken menopoz veya çocuk sahibi olma sorunları gibi üremeyle ilgili belirtiler hamile

Çölyak hastalığı olan bazı kişilerde sindirimle ilgili hiçbir belirti görülmeyebileceğini ve bu durumun hastalığın teşhisini zorlaştırabileceğini belirtmek önemlidir.

Risk faktörleri

Çölyak hastalığına yakalanma riskini artırabilecek birkaç faktör şunlardır:

• Aile öyküsü: Birinci derece akrabada (ebeveyn, kardeş veya çocuk) çölyak hastalığının bulunması riski artırır.
• Genetik: HLA-DQ2 ve HLA-DQ8 genleri gibi bazı genetik belirteçler, bu rahatsızlığı geliştirme riskinin artmasıyla bağlantılıdır.
• Otoimmün bozukluklar: Otoimmün tiroidit ve hepatit, tip 1 diyabet, Sjögren sendromu ve IgA nefropatisi (IgAN) gibi diğer otoimmün rahatsızlıkları olan kişilerde çölyak hastalığı geliştirme olasılığı daha yüksektir.
• Yaş: Çölyak hastalığı her yaş grubunda gelişebilir, ancak daha sıklıkla erken teşhis edilir. çocukluk veya yetişkinlik.
• Cinsiyet: Kadınların çölyak hastalığına yakalanma olasılığı erkeklere göre biraz daha fazladır.
• Diğer genetik durumlar: Williams sendromu, Down sendromu veya Turner sendromu gibi diğer rahatsızlıkları olan kişilerde çölyak hastalığı geliştirme eğilimi daha yüksektir.

Komplikasyonlar

Tedavi edilmeyen çölyak hastalığı çeşitli komplikasyonlara yol açabilir, bunlar arasında şunlar yer alır:

• Yetersiz Beslenme: Besinlerin emiliminin bozulması nedeniyle tedavi edilmeyen çölyak hastalığı olan bireylerde yetersiz beslenme görülebilir ve bu da kilo kaybına, kansızlığa ve diğer besin eksikliklerine yol açabilir.
• Osteoporoz: Kalsiyum ve D vitamini emiliminin azalması kemik yoğunluğunda azalmaya ve osteoporoz riskinin artmasına neden olabilir.
• Kısırlık: Çölyak hastalığı, kısırlık olasılığının artmasıyla ilişkilendirilmiştir. kısırlık hem erkeklerde hem de kadınlarda.
• Nörolojik sorunlar: Tedavi edilmeyen çölyak hastalığı nöbetler, periferik nöropati ve ataksi (koordinasyon eksikliği) gibi nörolojik sorunlara yol açabilir.
• Diğer intoleransların gelişmesi: İnce bağırsağın kronik iltihabı bazen laktoz intoleransı gibi diğer gıda intoleranslarının gelişme olasılığını artırır.
• Diğer otoimmün bozukluk riskinde artış: Çölyak hastalığı olan bireylerde tiroid bozuklukları veya tip 1 diyabet gibi diğer otoimmün rahatsızlıkların gelişme eğilimi daha yüksektir.
• Bağırsak kanserleri: İnce bağırsakta uzun süreli iltihaplanma ve hasar, aşağıdaki gibi bazı bağırsak kanseri türlerinin gelişme riskini artırabilir: lenfoma veya adenokarsinom.
• Karaciğer hastalıkları: Karaciğer enzimlerinin sürekli olarak artması çeşitli karaciğer rahatsızlıklarının gelişmesine neden olabilir.

Çölyak Hastalığının Tanısı

Çölyak hastalığının teşhisi, kan testleri, endoskopik işlemler ve kapsamlı bir tıbbi öykü ve fizik muayenenin birleşimini içerir. Teşhis süreci şunları içerebilir:

• Kan testleri: Anti-doku transglutaminaz (tTG) ve anti-endomisial antikorlar (EMA) gibi spesifik antikorların taranması, çölyak hastalığının tespit edilmesine yardımcı olabilir. Ancak, bu testler tek başına tanıyı doğrulamaz.
• Endoskopi ve biyopsi: Doktorlar, ince bağırsaktan küçük doku örnekleri (biyopsiler) almak için endoskopik bir işlem olan üst endoskopi uygulayabilirler. Bu biyopsiler daha sonra mikroskop altında incelenerek çölyak hastalığının karakteristik hasar ve iltihap belirtileri tespit edilir.
• Genetik test: HLA-DQ2 ve HLA-DQ8 genleri için genetik test, bir bireyin çölyak hastalığına genetik yatkınlığı olup olmadığını belirlemeye yardımcı olabilir.
• Eliminasyon diyeti: Doktorunuz bazen semptomların iyileşip iyileşmediğini gözlemlemek ve tanıyı desteklemek için glutensiz bir diyet önerebilir.

Çölyak hastalığının kesin tanısı için kan testlerinin pozitif çıkması, biyopsi ile tespit edilen karakteristik bağırsak hasarı ve glutensiz diyete uyumla semptomların iyileşmesi gibi faktörlerin bir arada bulunması gerektiğini belirtmek önemlidir.

Tedavi

Çölyak hastalığının en etkili tedavisi, yaşam boyu sıkı bir glutensiz diyet uygulamaktır. Bu, buğday, arpa ve çavdar dahil olmak üzere tüm gluten kaynaklarının ortadan kaldırılmasını içerir. Glutensiz bir diyet planına sıkı sıkıya bağlı kalmak, semptomları hafifletmeye, ince bağırsağın iyileşmesini desteklemeye ve daha fazla komplikasyonu önlemeye yardımcı olabilir.

Çölyak hastalığı olan kişiler, glütensiz beslenmenin yanı sıra, malabsorpsiyondan kaynaklanan eksiklikleri gidermek için besin takviyelerine ihtiyaç duyabilirler. Diğer destekleyici tedaviler arasında şunlar yer alabilir:

• Enzim takviyeleri: Bunlar sindirimi ve besin emilimini iyileştirmeye yardımcı olabilir.
• İlaçlar: Bazen doktorlar çölyak hastalığının belirli semptomlarını veya komplikasyonlarını yönetmek için ilaçlar yazabilirler.
• Danışmanlık ve destek: Glütensiz bir yaşam tarzını benimsemek zorlu olabilir ve danışmanlık veya destek grupları, bireylerin diyet değişiklikleriyle başa çıkmalarına ve durumun duygusal etkisini yönetmelerine yardımcı olabilir.

Ne zaman doktora görünmek

Karın ağrısı, ishal veya kusma gibi sürekli mide-bağırsak belirtileri yaşıyorsanız, açıklanamayan kilo kaybıDoktorunuza danışmanız önemlidir. Ayrıca, ailenizde çölyak hastalığı veya diğer otoimmün hastalıklar varsa, risk faktörleri hakkında doktorunuzu bilgilendirmelisiniz.
Sistemik komplikasyonları önlemek ve genel sağlık ve refahı desteklemek için durumun derhal teşhis edilmesi ve tedavi edilmesi çok önemlidir.

SSS

1. Çölyak hastalığı vücudumu nasıl etkiler?

Çölyak hastalığı, bağışıklık sistemini ince bağırsak zarına saldırmak ve zarar vermek üzere harekete geçiren bir otoimmün hastalıktır. Bu durum iltihaplanmaya ve besin emiliminin engellenmesine neden olur. Tedavi edilmediği takdirde, bu hasar temel besin emiliminin bozulmasına ve bunun sonucunda gastrointestinal semptomlara ve potansiyel komplikasyonlara yol açabilir.

2. Çölyak hastalığı ciddi bir hastalık mıdır?

Evet, çölyak hastalığı, sıkı bir glütensiz diyetle sürekli tedavi gerektiren ciddi bir rahatsızlıktır. Tedavi edilmeyen çölyak hastalığı, yetersiz beslenme, osteoporoz gibi ciddi komplikasyonlara neden olabilir. kısırlık, nörolojik sorunlar, karaciğer hastalıkları ve bazı kanser türlerinin görülme olasılığının artması.

3. Çölyak hastalığının belirtilerini tetikleyen besinler nelerdir?

Çölyak hastalığı belirtilerinin başlıca tetikleyicisi, buğday, arpa ve çavdar gibi glüten açısından zengin gıda ürünlerinin tüketimidir. Ekmek, makarna, tahıl gevrekleri ve unlu mamuller gibi bu tahılları içeren gıda ürünleri, çölyak hastalığı olan bireylerde bağışıklık reaksiyonuna neden olabilir ve ince bağırsağa zarar verebilir.

4. Çölyak hastalığı kendiliğinden geçer mi?

Çölyak hastalığı, kendiliğinden geçmeyen, ömür boyu süren bir otoimmün hastalıktır. Ancak, sıkı bir glütensiz diyet uygulamak semptomları hafifletebilir, ince bağırsak iltihabını azaltabilir ve daha fazla komplikasyonu önleyebilir.

5. Çölyak hastalığına neden olan besinler nelerdir?

Çölyak hastalığına belirli bir yiyecek neden olmaz. Bunun yerine, buğday, arpa ve çavdarda bulunan bir protein olan glüten tüketimiyle tetiklenir. Ekmek, makarna, tahıl gevrekleri ve unlu mamuller gibi bu tahılları içeren yiyecekler, çölyak hastalığı olan kişilerde bağışıklık tepkisini tetikleyebilir ve ince bağırsağa zarar verebilir.

CARE Tıbbi Ekibi

1