Umdlavuza Womlomo: Yazi Inganekwane vs Amaqiniso

Umdlavuza womlomo umdlavuza ovame kakhulu eNdiya. Naphezu kwalomthelela obalulekile, imibono eminingi eyiphutha iyaqhubeka nokusabalala ngomdlavuza womlomo, okuthinta indlela abantu abaqonda ngayo futhi basondela ngayo kulesi simo esibucayi sempilo.

Nakuba izinganekwane ezivamile zisikisela ukuthi umdlavuza womlomo ngokuyinhloko uthinta abantu ababhemayo asebekhulile, ngaphezu kwengxenye yeziguli ezixilongwayo azinawo umlando wokusebenzisa ugwayi. Amacala amaningi atholakala kuphela ezigabeni ezithuthukile. Lokhu kubambezeleka kuvame ukwenzeka ngenxa yokuthi abantu banezinkolelo ezingalungile mayelana nokuthi ubani ongaba nomdlavuza womlomo, izimpawu zawo, izindlela zokuvimbela, kanye nezinketho zokwelapha.

Lesi sihloko sihlola izinganekwane ezivame kakhulu ezihlobene nomdlavuza womlomo, sinikeza ulwazi olucacile, olusekelwe ebufakazini ukuze lusize abafundi baqonde kangcono lesi simo. Kusukela emibonweni eyiphutha ehlobene neminyaka kuya ezinkolelweni ezingamanga mayelana nokuvimbela nokwelashwa, sizohlukanisa iqiniso nenganekwane ukuze sikhuthaze ukuqwashisa okungcono nokutholwa kusenesikhathi.

Inganekwane: Abantu abadala kuphela abathola umdlavuza womlomo.

Iqiniso: Nakuba umdlavuza womlomo uhlasela kakhulu abantu abadala, kanti izimo eziningi zitholakala kubantu abangaphezu kweminyaka engama-55 ubudala, ukucabanga ukuthi abantu abasha abakwazi ukuba nalesi simo akulungile. Isilinganiso seminyaka yokuxilongwa simi ku-63, nokho ngaphezu kuka-20% wezigameko zenzeka ezigulini ezineminyaka engaphansi kuka-55. Ukwengeza, izimo ezixhumene nokutheleleka nge-HPV zivame ukuvela kubantu abangaphansi kweminyaka engama-50. Ucwaningo olusha luphakamisa ukuthi izehlakalo ziyenyuka kuleyo minyaka engu-<45. 

Inganekwane: Umdlavuza womlomo uthinta amadoda kuphela

Iqiniso: Amadoda abhekene nengozi ephindwe kabili yokuba nesifo somdlavuza womlomo kanye ne-oropharyngeal uma kuqhathaniswa nabesifazane. Le ngozi eyandayo isukela ngokuyinhloko emaphethini omlando ogwayi notshwala phakathi kwamadoda. Kodwa-ke, abesifazane bahlala bengenwa umdlavuza womlomo. Umehluko wobulili emazingeni omdlavuza womlomo ngokuvamile ubonisa ukukhetha kwendlela yokuphila kunokugonywa kwemvelo. Izigameko ziyanda kwabesifazane ngokukhula kokusetshenziswa kukagwayi notshwala.

Inganekwane: Udinga umlando womndeni ukuze uthole umdlavuza womlomo.

Iqiniso: Abantu abaningi bakholelwa ukuthi umdlavuza womlomo uvela kuphela kulabo abanomlando womndeni walesi sifo. Nakuba ukuba nengane yakini enomdlavuza wekhanda nentamo kungandisa ingozi yomuntu, ezinye izici eziningi zidlala indima ebalulekile ekuthuthukiseni umdlavuza womlomo:

• Ukukhetha indlela yokuphila, ikakhulukazi ugwayi, i-Pan Masala kanye nokusetshenziswa kotshwala
• Ukunciphisa ukusebenza kwamasosha omzimba
• Ukuchayeka elangeni okwandisiwe
• Ukutheleleka nge-HPV
• Imikhuba yokudla engalungile

Ukuba khona noma ukungabikho komlando womndeni akufanele kunqume ukuthi othile uhlala eqaphile yini ngempilo yomlomo. Izici zemvelo kanye nendlela yokuphila zivame ukuthwala isisindo esingaphezu kwezakhi zofuzo ekuthuthukisweni komdlavuza womlomo. Ucwaningo lubonisa ukuthi ngaphezu kwe-10% yeziguli ezinomdlavuza womlomo azinawo umlando wokusebenzisa ugwayi, okubonisa ukuthi noma ubani angaba nalesi simo kungakhathaliseki isizinda somndeni noma indlela yokuphila.

Ucwaningo lwesimanje luyaqhubeka nokudalula izici ezintsha zobungozi kanye namaphethini ekuthuthukisweni komdlavuza womlomo I-Hpv kanye ne-fusobacterium nucleatum inhibitors sekuvele njengembangela entsha yomdlavuza womlomo. Kunokuba bathembele ekuqageleni okuphelelwe isikhathi mayelana nokuthi ubani ongase abe nomdlavuza womlomo, odokotela batusa ukuhlolwa kwempilo yomlomo njalo kwawo wonke umuntu, kungakhathaliseki ubudala, ubulili, noma umlando womndeni. Le ndlela iqinisekisa ukutholwa kusenesikhathi kanye nemiphumela yokwelashwa engcono kuwo wonke amaqembu abantu.

Inganekwane: Abukho ubuhlungu busho ukuthi awukho umdlavuza

Iqiniso: Abantu abaningi bacabanga ukuthi umdlavuza uhlala ubangela ubuhlungu, nokho le nkolelo ibonakala iyingozi uma kuziwa kumdlavuza womlomo. Ngokumangalisayo, umdlavuza womlomo wesigaba sokuqala ngokuvamile uveza ngaphandle kobuhlungu. Uma isilonda emlonyeni sibuhlungu, ngokuvamile sibonisa ukulimala okuncane noma ukutheleleka ngegciwane okuphola phakathi namasonto. Ngakolunye uhlangothi, izilonda ezingenabuhlungu eziqhubeka ngaphezu kwamasonto amabili zidinga ukunakekelwa ngokushesha kwezokwelapha.

Izimpawu ezidinga ukuhlolwa udokotela zihlanganisa:

• Amabala amhlophe emlonyeni, olimini, ezinsini nasezihlathini zangaphakathi
• Amazinyo ashiya
• Ukuhosha okuphikelelayo
• Ubunzima noma ubuhlungu ngenkathi ugwinya
• Izinkinga zokukhuluma noma ukuhlafuna
• Ukulahlekelwa kwesisindo esingachaziwe

Isici esithinta kakhulu salezi ziqephu ukuthi azikwazi ukusulwa. Ngezinye izikhathi, amabala amhlophe ahlangana nezindawo ezibomvu, enze lokho odokotela abakubiza ngokuthi i-Erythroleukoplakia, ethwala ingozi enkulu yokuba nomdlavuza.

Ukushintsha kwezibazi zomlomo kudinga ukunakwa ngokukhethekile, ikakhulukazi lapho:

• Izilonda azipholi 
• Indawo emhlophe iba bomvu
• Kuyanda indawo encane
• Noma iyiphi indawo iqala ukopha
• Isigaxa siba buhlungu
• Ukuvuleka komlomo kunciphile

Umdlavuza womlomo uvamise ukuvela ezindaweni okunzima ukuzibona uma uwubuka nje, njengePalate, ama-lymph nodes, nolwelwesi lomlomo. Ngakho-ke, ukuhlolwa kwamazinyo okuvamile kuhlala kubalulekile ukuze kutholwe izinkinga ezingase zibe khona, ngisho noma zingekho izimpawu ezisobala. Njengoba umdlavuza womlomo wesigaba sangaphambi kwesikhathi uziqhayisa ngezinga lokusinda elingama-87%, ukuhlonzwa ngokushesha kwalezi zimpawu eziyisixwayiso kuthuthukisa kakhulu imiphumela yokwelashwa.

Inganekwane: Ababhemayo kuphela abathola umdlavuza womlomo

Iqiniso: Ukusetshenziswa kukagwayi kuyisici esiyingozi kakhulu somdlavuza womlomo, kodwa ukucabangela ukuthi ababhemayo kuphela ababa nalesi sifo kubonisa ukuthi akulungile kakhulu. Ucwaningo lubonisa ukuthi ngaphezu kwesigamu seziguli ezinomdlavuza womlomo zinogwayi. Ezinye izici eziningi nazo zinomthelela engcupheni yomdlavuza womlomo:

• I-Human papillomavirus (HPV), ukutheleleka kwe-fusobacterium nucleatum
• Ukuchayeka okwengeziwe elangeni
• Isivikelo somzimba sokuzivikela
• Ukukhetha okungalungile kokudla

Ngaphezu kwalokho, ucwaningo lubonisa ukuthi cishe amaphesenti angu-70 omdlavuza wekhanda nentamo abangelwa ukuchayeka kugwayi, utshwala, noma zombili izici. Lesi sibalo sigcizelela ukuthi nalabo abangabhemi babhekene nengozi enkulu.

Inganekwane: Ukugeza umlomo kuvimbela umdlavuza womlomo

Iqiniso: Abantu abaningi bakholelwa ukuthi i-mouthwash esekwe etshwaleni inikeza isivikelo kumdlavuza womlomo. Eqinisweni, ezinye iziwasha zomlomo ziqukethe ukugxila kotshwala phakathi kuka-5% - 27%. Ucwaningo oluhlola ubudlelwano phakathi kokuwasha umlomo okusekelwe etshwaleni nomdlavuza womlomo aluzange luveze ubufakazi obubambekayo. Esikhundleni salokho, ucwaningo lubonisa ukuthi i-mouthwash esekwe etshwaleni ingase:

• Khulisa amazinga e-acetaldehyde amathe ekuqaleni
• Phakamisa i-microbiome yomlomo
• Okungase kucasule izicubu zomlomo

Inganekwane: Ukuhlanzeka komlomo kahle kunqanda umdlavuza womlomo, ngisho noma umuntu edla ugwayi 

Iqiniso: Ukuhlanzeka komlomo okufanele ngokuqinisekile kuyizuzisa impilo yonke, kodwa iyodwa ayikwazi ukuvimbela umdlavuza womlomo. Ucwaningo lubonisa ukuthi ukuvimbela kudinga indlela ebanzi. Ucwaningo lubonisa ukuthi ukudla izithelo nemifino kunciphisa ingozi yomdlavuza womlomo ngo-40-50%. Amasu okuvimbela asebenzayo ahlanganisa:

• Ukunciphisa ukusetshenziswa kotshwala, njengoba ukuphuza kakhulu kwandisa ingozi ngokuphindwe kashumi
• Ukuvikela izindebe ekuchayekeni elangeni isikhathi eside
• Ukuthola umgomo we-HPV
• Ukulandela ukudla okulinganiselayo okucebile izithelo nemifino

Inganekwane: Ukuhlinzwa ukuphela kwendlela yokwelapha

Iqiniso: Ukwelashwa komdlavuza womlomo kudinga indlela esekwe eqenjini ehlanganisa ochwepheshe abaningi kanye nezindlela zokwelashwa ezihlukahlukene. Uhlelo lokunakekela oluphelele ngokuvamile luhlanganisa:

• Ukwelashwa ngemisebe ukuze kuqondiswe kumaseli omdlavuza
• I-Chemotherapy yokwelashwa kwesistimu
• Izinketho ze-Immunotherapy ezimweni ezithile
• Ukunakekelwa kwamazinyo nomlomo ngaphambi, ngesikhathi, nangemva kokwelashwa

Imigomo yokwelashwa iyashintsha kulo lonke uhambo lomdlavuza. Ngaphambi kokuba ukwelashwa kuqale, odokotela bagxila ekubhekaneni nezinkinga zomlomo ezikhona. Njengoba ukwelashwa kuqhubeka, ukugcizelelwa kuqhubekela ekuvimbeleni izinkinga nokulawula imiphumela engemihle. Ngemuva kokuqedwa kokwelashwa, ukugxila kushintshela ekugcineni impilo yomlomo kanye nokubhekana nanoma yimiphi imiphumela yesikhathi eside.

Inganekwane: Ukwelashwa kuhlale kuthinta inkulumo

Iqiniso: Izinguquko zenkulumo ngemva kokwelashwa komdlavuza womlomo zincike ngokuyinhloko endaweni yesimila kanye nohlobo lokwelashwa olutholiwe. Nakuba ezinye iziguli zithola izinguquko zesikhashana ezithuthukayo njengoba ukuvuvukala kuncipha, ezinye zingase zidinge ukusekelwa okuqhubekayo ukuze zilawule ukuguqulwa kwenkulumo.

Imiphumela yenkulumo iyahlukahluka kuye ngezinto ezimbalwa:

• Indawo yomdlavuza (ulimi, ulwanga oluthambile, noma umdlavuza womlomo unemithelela ehlukene)
• Inani lezicubu ezithintekile
• Uhlobo lokwakha kabusha olwenziwe
• Amaphethini okuphulukisa ngawodwana

Ezigulini eziningi, ukwelapha ngenkulumo kusebenza kahle kakhulu. Abelaphi benkulumo nolimi bahlinzeka ngokuzivocavoca okukhethekile ukuze:

• Thuthukisa ukuvela kwezwi ngaphandle kokucindezeleka
• Thuthukisa ukubekezela kokukhuluma
• Yenza amanye amasu okuxhumana

Izindlela zokwelapha zesimanje zibeka phambili ukulondolozwa komsebenzi eceleni kokulawulwa komdlavuza. Izinga lokusinda komdlavuza womlomo wesigaba sangaphambi kwesikhathi limi ku-87%, futhi iziguli eziningi zigcina inkulumo evamile noma eseduze nevamile ngokusekelwa okufanele kanye nokuvuselela. Imiphumela yenkulumo ivame ukuba ngcono kakhulu ngokwelashwa nokuzijwayeza okuzinikele, ikakhulukazi lapho iziguli zibamba iqhaza ngenkuthalo ohlelweni lwazo lokuvuselela.

Isiphetho

Izinganekwane zomdlavuza womlomo ziyaqhubeka nokuba nomthelela endleleni abantu abaqonda ngayo futhi baphendule ngayo kulesi simo esibucayi sempilo. Nakuba le mibono eyiphutha ihlanganisa izibalo zabantu, izimpawu, ukuvimbela, nokwelashwa, ubufakazi bezokwelapha bubonisa ngokucacile ukuthi noma ubani angaba nomdlavuza womlomo kungakhathaliseki ubudala, ubulili, noma indlela yokuphila.

Ngakho-ke, ukuhlolwa kwamazinyo okuvamile kuhlala kubalulekile ukuze kutholakale ngokushesha. Odokotela batusa ukuhlela ukuhlolwa komlomo njalo ezinyangeni eziyisithupha, ikakhulukazi njengoba umdlavuza womlomo usaqala ubonisa izimpawu ezimbalwa eziphawulekayo. Izinga lokusinda elingu-87% lokutholwa kusenesikhathi ligcizelela ukubaluleka kokunakwa ngesikhathi.

Ngaphezu kwakho konke, ukuqonda iqiniso ngomdlavuza womlomo kusiza abantu benze izinqumo ezingcono zempilo. Izinketho zokwelashwa zanamuhla zinikeza izindlela ezihlukahlukene eziphumelelayo ngaphandle kokuhlinzwa, futhi iziguli eziningi zigcina izinga elihle lokuphila ngemva kokwelashwa. Nokho, impumelelo incike kakhulu ekutholakaleni kusenesikhathi nokunakekelwa okufanele kwezokwelapha.

Abantu kufanele bahlale beqaphele izinguquko eziqhubekayo emlonyeni wabo futhi bafune iseluleko sezokwelapha lapho okuthile kubonakala kungavamile. Ukuvakashela amazinyo njalo, ukuguqulwa kwendlela yokuphila ukuyeka ugwayi, i-areca nut, Utshwala kanye nokuqwashisa ngezici zangempela zobungozi - hhayi izinganekwane - kunikeza isivikelo esingcono kakhulu kumdlavuza womlomo.